Kazım Karabekir Paşa'nın Kaleminden Iğdır'ın Kurtuluşu

Bugün Iğdır'ın yüz üçüncü kurtuluş yıl dönümünü kutluyoruz. Iğdır'ımızın kurtuluşunun 104. yılı kutlu olsun.

Iğdır'ın gerçek kahraman ve Kurtarıcıları şanlı ecdadımızdır. Iğdır'ın (İdîr) düşman işgalinden nasıl kurtulduğunu öğrenmek için tarihi iyi bilmek gerek.

Gelin Karabekir Paşa'nın anılarını yazdığı "İstiklal Harbimiz" adlı kitabında övgü ile bahsettiği Milli Çete Reisleri Hamit Bey, Ali Merze Bey, Ahmet Haso Bey, Yusuf Ağa ve Hasan Nado Bey’in kahramanlıklarına ve tarihe birlikte bir yolculuk edelim:

15 Kolordu Kumandanı Karabekir Paşa anılarını yazdığı kitabında Iğdır'ı savunan Kürt Bey'leri Hamit Bey, Ali Merze Bey, Ahmet Haso Bey, Hasan Nado Bey ve Yusuf Ağa’dan övgüyle bahsetmektedir. Hatıratının Iğdır ile ilgili kısmında bu şahsiyetlerin dışında başka bir isim zikredilmemaktedir.

Paşa kitabında; Azerbaycan'a (İran) başlayan kaçmalara da dikkat çekerek kaçışların durdurulması gerekliliğine işaret etmektedir. 

Aşağıdaki tarihi belgeler İstiklal Savaşımızın doğu cephesi komutanı Kazım Karabekir Paşa’nın anılarını yazdığı “İstiklal Harbimiz” adlı kitabının 377’ci ve 378’ci sayfalarından alınmıştır. 

Bu tarihi belgelerde Ermenilerin bölgede yaşayan Osmanlı ahalisine nasıl katliamlar yaptıkları açıkça belirtilmiştir.

Aşağıdaki belgeleri okuduğunuzda Iğdır'ın nasıl ve hangi kahramanlar tarafından kurtarıldığına tanıklık edeceksiniz.

Ayrıca o tarihlerde Iğdır’a hakim olan Kürt Bey'lerine müracaat eden Ermeni temsilcisi Baron Haçador Ağa’ya, Halen ilimizde torunları yaşayan Kürt Bey'leri Hamit Bey, Ali Merze Bey, Ahmet Haso Bey ve Yusuf Ağa’nın verdikleri cevap günümüz gençliğinin önünü aydınlatan, örnek teşkil edecek bir şeref belgesidir.

Ermenilerin ele geçirdikleri müslümanları balta ve süngülerle beş yıl boyunca katlettiği Kürt beylerinin tarihi mektubunda çok bariz bir şekilde yazılmış. Ermenilerin mektubuna Kürt Bey'lerin verdiği cevapı da aşağıda dikkatlerinize sunacağım. 

Onların mücadeleleri her zaman bizlere bu yurdun evlatları ve bu toprakların sahibi olarak büyük emsal olacaktır. Kendilerini bir kez daha rahmet ve minnetle yad ediyor, anıları önünde saygıyla eğiliyoruz. Unutmayacağız. Unutturmayacağız.   

İşte, Kazım Karabekir Paşa’nın anılarını yazdığı “İstiklal Harbimiz” adlı kitabının 377’ci sayfası:

Mektuplar: Ermenilerin Kürtlere müracaatı

Hamit Bey’in, Ali Merze Bey’in ve Ahmet Haso ve Yusuf Bey’in Huzur-ı âlilerine

      Zat-ı devletleri ile Hüsn-i münasebet meydana getirmek ve bilumum Kürtlerle hal-i sükûnette ve uhuvvette yaşamak bizim en büyük emel ve maksadımızdır. Zat-ı devletlerinizle biz ergeç nihayet dost ve muhip olacağız. Taraf-ı âlinizce de aynı gaye ve fikrin takip edilmekte bulunduğuna kaviyyen ümit varız. Hangi esbap ve hangi avamil bizi ve sizleri yekdiğerimizden uzak bırakıyor.

          Bugün olmazsa yarın, yarın olmazsa öbür gün muhakkak dost ve kardeş olacağız. Bu uhuvveti ve ahengi bizzat ve kendi reyimizle husule getirsek tarafeynin her suretle müstefid ve memnun kalacağı tasavvur buyurabiliyorsunuz. Bizim gayet âlicenap ve asil bildiğimiz Kürt milleti neden dolayı bizimle uzlaşma tarikini tercih edememişlerdir.

            Şu uhuvveti ve biraderliği temin ve takviye etmek üzere bendeleri senelerden beri kesbetmiş olduğum müşahadat ve tecaribe müsteniden zat-ı devletlerine işbu tezkereyi yazmağa lüzum gördüm. Kürt Beyleri, Kürt aşairi ve Kürt milletiyle götürülecek bu uhuvvet cephemizde müstahdem umum Ermeni zabitanı ve ümerası arzu keş ve amadedir.

           Bu satırları anları icra kılınan meşveret ve mülahazat neticesi olarak zat-ı âlilerine hitab ediyorum. Fikir ve nokta-i nazarlarınızı hemen iş’ar buyurunuz. Şeraitinizi bildiriniz. Bendeniz âlicenap beyler sizlerin ve aşairinizin kaffe-i metalibatınızı Ermeni hükümeti namına temin edebileceğimi arz ediyorum. Sizlerin arzu buyurduğunuz menatık ve mahallerde yaşamanızı ve sizlerce icab edecek her türlü suhuletin ibrazını keza temin ve taahhüt eylerim.

            Kürtlerle Ermeniler hiçbir zaman birbirlerinden uzak ve soğuk kalmayacaklardır, işte bu maruzatı cidden nazar-ı itibara alıp bir an evvel görüşmek ve mübadele-i efkârda bulunmak üzere münasip bir vaktin ve münasip bir mevkiin zat-ı devletlerince tayin ve bize tebliğini istirham eder ve kemal-i samimiyetle ellerinden sıkarım. Devletlû Hamit Bey, Ali Merze Bey, Ahmet Haso Bey ve Yusuf Bey hazretleri. 30 Ağustos 1919

                                    Dost ve muhibbiniz

                                 Haçador Ağa      

 Kürtlerin Cevabı:

                       Baron Haçador Ağa

           Mektubunuzu aldım. Ermenilerin ağuş-ı İslamiyet’te pek mes’udane idame-i ha-yat ettikleri sırada bile yine makasıd-ı asliyeleri uğrunda hafi ve celi her türlü fenalığı ikadan geri durmamışlar ve ezcümle bu harpte cepheden müsellahan firarla Rus ordularına iltihak etmişlerdir. Bunu inkâr edemezsiniz. Binaenaleyh ihanetleri tamamen ve gaye-i maksatları zahire anlaşılan Ermenilerle İslam-Kürt milleti meyanelerinde uzlaşmak imkânı kalmamıştır.

 Ve beş seneden beri İslamiyet’i mahvetmeye fırsat buldukça nüfus-ı islamiyeyi şiar-ı insaniyete mugayir bir tarzda balta ve süngülerle katil ve muhadderat-ı Osmaniye’ye tecavüz etmeyi mubah gören Ermenilerle Kürt milleti bir araya gelemez.

         Ermenilerin on misline faik olan Kürt milleti Ermeni himayesine giremez ve girmesi imkânsızdır. Evet, biz de kan dökülmesine taraftar değiliz. Fakat cümle-i amaliniz olan nüfus-ı islamiyenin tensiki yolundaki azim ve harekâtınızı var kuvvetimizle men edeceğiz. Ermeniler böyle vahşiyane İslam nüfusunu katletmekle ihraz-ı ekseriyet edemezsiniz. Böylelikle icra-yı hükümet de hiç edemezsiniz. Bizim sizinle hal-i sükûnette yaşamamız şerait-i atiye ye bağlıdır.

         1-  Sulhün tekerrürüne değin Ermeniler Aras nehrinin arkasına yani öbür tarafına geçmelidir.

        2- Iğdır havalisini tahliye ve Kürt milletine terkeylemelidir.

      3- Netice-i sulha kadar hiçbir Ermeni sudan geçmeyecektir. Arzularıyla bu havalide kalacak yerli Ermeniler bizim teşkilat ve emrimize itaat edecektir.

        4- Ermeniler içimizde katiyen silah taşımaya selahiyetli olmayacaktır. Ve Ermeni askeri sulh ün neticesine kadar bu havaliye gönderilmeyecektir.

       5- Aras nehrinin arka cihetinde yani Ermeniler içinde kalan İslam kardeşlerimizin hukuku, canı, malı mahfuz kalacaktır.

      6- Bu şerait kabul ve icra kılındığı takdirde tarafeyn taarruz ve tecavüz etmeyecek ve sulhe intizar eyleyecektir.

             İşte Haçador Ağa Nokta-i nazarımız ve şeraitimiz altı maddeden ibarettir.

            Kabul olunduğu takdirde naire-i harp olunacak, aksi halde tevessü ederek İslam milleti ribka-i esaretinizden kurtulmak çarelerine tevessül ve Cenab-ı Hakk’tan nusreti tazarru eyleyecektir. Bu vesile ile mukabeleten ellerinizi sıkarım Haçador Ağa cenapları. 4 Eylül 1335

Aşiret Rüesasından             Bu Dahi               Bu Dahi                    Bu Dahi

   Hamit Bey                   Ali Merze Bey        Ahmet Haso Ağa      Yusuf Ağa