İnönü’nün Doğu Planı: ‘Türkleştirin’
İnönü’nün Doğu Planı: ‘Türkleştirin’
Yazar: Murat AKKUŞ | Tarih: 15 / 01 / 2023 |
1935 İsmat İnonu'nun Doğu Planından:
"Erzincan Kürt merkezi olursa korkarım Kürdistan kurulur. Van ve Erzincan'da Muş ovasında ve Alazığ ovasında kademeli olarak Türk kitlelerini bir araya getirmek zorundayız. Kürtleri Türkleştirmenin en etkili yolu, Türklerle Kürtlerin aynı okullarda eğitimini düzenlemektir.
Diyarbakır, güçlü bir Türk merkezi olabilmek için etkinliklerimizi rahatlıkla yürütebilmemiz önemlidir. Dersim ilinin örgütlenmesi ile askeri yönetim kurulması ve Dersim ıslah programına bağlanılması şarttır. Erzurum'da Kürtlere karşı güçlü bir Türk merkezi kurulması, böylece boşaltılan Ermeni köylerine Kürtlerin yerleştirilmesinin de önüne geçilmesi şart...
"Bitlis, Hizan ve Mutki arasında, suni olarak sürekli devlet gücüyle bir araya getirilen bir Türk Merkezi olmalıdır. Eğer olmasaydı, onu yaratmak zorunda kalırdık. "
• Kürtlerin şehirlere yerleşmesi engellenmelidir.
• Kürtlerin etkisini azaltmak için Karadeniz'den göçmenler buraya getirilmelidir. Örneğin Van'a yerleştirilen Karadenizli Türklerden bahsederek memnuniyetini sağlamalıyız. Böylece Kürt bölgelerine diğer göçmenlerin gelişini kolaylaştırmalı.
• Türk ve Kürt şehirleri olarak ayrılan istasyonlar ayrı ayrı hizmet almalıdır.
• Kürtlerin olduğu yerlerde okullar açılmamalı, açılacaksa Türkler için okullar açılmalı, ikinci planda Kürtçeyi çok daha hızlı öğrenebilecek yerlerde açılmalıdır.
• Mardin, Urfa, Hakkâri gibi sınır bölgelerinde Fransa ve diğer ülkelere karşı iyi bir yönetim kurulmalıdır.
• Boşaltılmış olan Ermeni köylerine Kürtlerin yerleşmesi engellenmelidir.
• Kürt bölgesi nüfus bakımından yoğun olmasına rağmen nüfus bakımından ülkeye katkı sağlamamaktadır. Bu nedenle yeraltı kaynaklarının (petrol, linyit) daha çok nasıl kullanıldığı araştırılmalıdır.
• Trahom ve cüzam hastalıkları (sadece Kars'ta yaklaşık bin cüzam var) bölgede çok popüler.
• Kürtlerin asimile edilmesi gerekiyor. Kürt cazibesine karşı Türk merkezleri kurulmalı.
• Kürdistan coğrafyası tren hattı tarafından kontrol edilmelidir.
• Dersim'e müdahale edilmeli.
• Kaçakçılık önlenmeli. Kürtlerin ekonomik güç kazanmasının önüne geçilmelidir. Gerekirse bunun için vergi kesilmeli.
Belge
Doğu Seyahat Raporu / 21 Ağustos 1935
