İnönü’nün Doğu Planı: ‘Türkleştirin’

Yazar: Murat AKKUŞ |  Tarih: 15 / 01 / 2023 |  

1935 İsmat İnonu'nun Doğu Planından:

"Erzincan Kürt merkezi olursa korkarım Kürdistan kurulur. Van ve Erzincan'da Muş ovasında ve Alazığ ovasında kademeli olarak Türk kitlelerini bir araya getirmek zorundayız. Kürtleri Türkleştirmenin en etkili yolu, Türklerle Kürtlerin aynı okullarda eğitimini düzenlemektir.

Diyarbakır, güçlü bir Türk merkezi olabilmek için etkinliklerimizi rahatlıkla yürütebilmemiz önemlidir. Dersim ilinin örgütlenmesi ile askeri yönetim kurulması ve Dersim ıslah programına bağlanılması şarttır. Erzurum'da Kürtlere karşı güçlü bir Türk merkezi kurulması, böylece boşaltılan Ermeni köylerine Kürtlerin yerleştirilmesinin de önüne geçilmesi şart...

"Bitlis, Hizan ve Mutki arasında, suni olarak sürekli devlet gücüyle bir araya getirilen bir Türk Merkezi olmalıdır. Eğer olmasaydı, onu yaratmak zorunda kalırdık. "

• Kürtlerin şehirlere yerleşmesi engellenmelidir.

• Kürtlerin etkisini azaltmak için Karadeniz'den göçmenler buraya getirilmelidir. Örneğin Van'a yerleştirilen Karadenizli Türklerden bahsederek memnuniyetini sağlamalıyız. Böylece Kürt bölgelerine diğer göçmenlerin gelişini kolaylaştırmalı.

• Türk ve Kürt şehirleri olarak ayrılan istasyonlar ayrı ayrı hizmet almalıdır.

• Kürtlerin olduğu yerlerde okullar açılmamalı, açılacaksa Türkler için okullar açılmalı, ikinci planda Kürtçeyi çok daha hızlı öğrenebilecek yerlerde açılmalıdır.

• Mardin, Urfa, Hakkâri gibi sınır bölgelerinde Fransa ve diğer ülkelere karşı iyi bir yönetim kurulmalıdır.

• Boşaltılmış olan Ermeni köylerine Kürtlerin yerleşmesi engellenmelidir.

• Kürt bölgesi nüfus bakımından yoğun olmasına rağmen nüfus bakımından ülkeye katkı sağlamamaktadır. Bu nedenle yeraltı kaynaklarının (petrol, linyit) daha çok nasıl kullanıldığı araştırılmalıdır.

• Trahom ve cüzam hastalıkları (sadece Kars'ta yaklaşık bin cüzam var) bölgede çok popüler.

• Kürtlerin asimile edilmesi gerekiyor. Kürt cazibesine karşı Türk merkezleri kurulmalı.

• Kürdistan coğrafyası tren hattı tarafından kontrol edilmelidir.

• Dersim'e müdahale edilmeli.

• Kaçakçılık önlenmeli. Kürtlerin ekonomik güç kazanmasının önüne geçilmelidir. Gerekirse bunun için vergi kesilmeli.

Belge

Doğu Seyahat Raporu / 21 Ağustos 1935

Böyle Hırsızlık Görülmedi! Kürt Kültürünü

Çalan Çalana! - Murat AKKUŞ

Böyle Hırsızlık Görülmedi! Kürt Kültürünü Çalan Çalana!

Yazar: Murat AKKUŞ |  Tarih: 16 / 01 / 2023 |  Yazı Okunma: 561

Kültürel Asimilasyon durmak bilmiyor! Böyle hırsızlık görülmedi. Kürtçe Şarkılardan ilahi bile yapmışlar.

Kürt halk şarkıları yıllardır kültürel asimilasyona uğratılarak Türkçeleştiriliyor. ‘Kul Hakkıdır’ demeden buna birde Türkçe ilahilere çevirdikleri Kürtçe şarkıları eklediler.

Müzik, edebiyat, sinema, resim, tarihi kişiliklerin başta yer aldığı Kürt kültürünü çalan çalana…  Kültürel hırsızlık devam ediyor.

Türkçeleştirme ilk olarak 1926’da başladı. Günümüzde anonim olan Kürt halk şarkılarının yanı sıra Kürt sanatçılarına ait eserler kaynak belirtilmeden ve telif hakkı karşılanmadan Türkçeye çevrilip okunuyor. Kürtçeden aşırdıkları şarkıları milliyetçi şarkılara çevirenler bile var. Kürtçeden aşırma parçaları "Dizaya Tirk'an" adlı YouTube kanalının videolarında yer alan kayıtları dinleyebilrisiniz.

Kürtçe şarkıları çevirip Türkçe okumanın yanı sıra son zamanlarda buna birde Kürtçeden aşırma şarkılarla ilahiler de eklendi. Böylece hem dünyayı hem de ahireti garantiye almaya çalışanlar da ortaya çıktı.

İşte Kürtçe şarkılardan çevrilen ilahilerden bazıları:

Dersim bölgesine ait anonim şarkı Elkajiyê /"Bir görseydik seni",

Anomin şarkı "Ximximê torevana" / "Aşkın ile Aşıklar".

Anomin şarkı "Dilbera'm Dilber" / "Ağlaya Ağlaya,

Anomin şarkı "Geliyê Zîlan"/ "Uçun Kuşlar Medine'ye",

Anomin şarkı "Bîngol Şewitî”/ "Yusuf Yüzlüm"

Anonim ilahi "Hawar Geylanî" / "Havar Geylanî"

Sanatçı Diyar ait "Erdalê min" / "Ey Nefsi Serkeş"

Sanatçı Diyar ait "Pîroz Be" / "Gül Yüzlü"

Bestesi sanatçı Aram Tigran'a ait  "Ay Dîlberê" / "Medine Gülü"

Anomin şarkı "Yara Min Tu Rewşenî" / "Menzil'de Üç Minare"

Kendi dillerini ve kültürlerini başka bir kültürün ürününe dönüştürmeye çalışanlar:

Kürtçe şarkıları Türkçeleştirip ilk okuyan:  Celal Güzelses, Neşet Ertaş, Mehmet Özbek, Mukim Tahir, Ruhi Su, Kel Hamza, Muzaffer Sarısözen, Cemil Cankurt gibi isimlerdir.

Kendi dilleri olan Kürt müziğine vefasızlık eden bu isimlere daha sonra Mahmut Güzelgöz, Kazancı Bedih, Nuri Sesigüzel, İbrahim Tatlıses, Burhan Çaçan, İzzet Altınmeşe, Selahattin Alpay, Atakan Çelik, Ahmet Sezgin, Mahsun Kırmızıgül, Celal Yarıcı, Songül Karlı, Ceylan, Küçük Emrah,  Güler Işık, Hülya Süer, Belkıs Akkale, Özcan Deniz gibi sanatçılar eklendi. Bu listeyi çoğaltmak mümkün…

İşte Türkçeleştirilen Kürtçe eserlerden bir kaçı:

Hesen Zîrek – Ey Niştîman > Ruhi Su – Ankara’nın Taşına Bak

Marjan – Kevirê Dil > Ajda Pekkan – Baksana Talihe

Tahsin Taha - Cotkar > Mehmet Özbek “ Beyaz Gül, Kırmızı Gül”

Şahiya Stranan – Edle > Ahmet Sezgin – Ay Akşamdan Işıktır (yaylalar)

Ölürüm Türkiyem- (Koma Denge Qamışlo- Dayê)

Hesen Zîrek – Yallah Şufer, İbrahim Tatlıses – Yallah Şoför

Sibeye Newroze- mendilim yele yele-Burhan Çaçan

Serhildan jiyane- Beraber, Beraber- Burhan Çaçan

Ez kevok im - hele yar zalım yar-İzzet Altınmeşe

Risteme İsko - Min te ditibu > Gönül Dağı-Neşet Ertaş

Bitlis’in önünde Bağlar- Welat çiqa xweşû rinde

Nure - çay içinde adalar

Rindike - kara üzüm habbesi- İbrahim Tatlıses

Ximxime - ağrı dağından uçtum

Zeriyamin - uzun uzun kamışlar

Ninno - karanfil deste gider

Naze - nazey nazey

Cane cane - caney caney

Nabikeve - bu tepe kumlu tepe

Yara min - cümbüllü

Seyran mangi - ağlama yar ağlama

Lo verde - makaram sarı bağlar

Le xanim - le hanım

Dera sore - dağlar duman oldu

Ax wey lo - yaylanın soğuk suyu

Lorke lorke - diyarbakır güzel bağlar

Porzerin - toycular

Yar yeman - ay akşamdan ışıktır

Yek mumik - bir mumdur

Rabe cotyar - beyaz gül kırmızı gül

Sineme - zap suyu

Esmera min - kibar yarim esmerim

Çawe ciwan e leyla - çavuş kızı leyla

Bu listeyi sayfalarca uzatmak mümkün…

Kürt doğup Türk ölen, yaşamaya devam eden, bütün şarkıların, bütün insanların, bütün siyasetlerin ruhuna el-fatiha