Cegerxwin Kimdir?
Cegerxwin Kimdir?
Batman GercüÅŸlü Ünlü Kürt ÅŸair Cegerxwin, 36 yıl önce bugün Ä°sveç'in Stockholm kentinde yaÅŸamını yitirdi.
Asıl adı Åžehmuz olan Cegerxwin 1903 yılında Mardin'in (ÅŸimdi Batman'a baÄŸlı) GercüÅŸ ilçesine baÄŸlı Hisar Beldesi'nde (Hesarê) Åžehmus Hasan olarak dünyaya geldi.
1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın baÅŸlaması sonucu ailesi ile birlikte Rojava'nın Amûde kentine göç etti.
Küçük yaÅŸlarda çobanlık ve ırgatlık yapan Cegerxwin, 18 yaşında Diyarbakır'a giderek medresede dini eÄŸitim aldı. Bu dönemde Kürt kültürü ve edebiyat klasikleri ile tanıştı. 1925 yılında Åžeyh Said Ä°syanının bastırılmasından sonra Åžeyh Said'in büyük oÄŸlu ve isyanın II. lideri olan Åžeyh Ali Rıza ile birlikte önce Rewanduz'a ve daha sonra BaÄŸdat'a gitti.
Bu süre içerisinde Åžeyh Ali Rıza'dan Ä°slami dersler aldı. Daha sonra Rojava'nın Amûdê ÅŸehrine yerleÅŸti. Burada Seydayê Mele Ubeydullah ve Seydayê Mele Fethullah'ın yanında okudu ve ilmi icazet aldı.
1928 yılında Kürtçe ÅŸiirler yazmaya baÅŸladı, Celadet Ali Bedirhan tarafından çıkarılan Hawar dergisinde, Kürt halkının o dönem içinde bulunduÄŸu durumun kendi üzerindeki etkisinden yola çıkarak, "YüreÄŸi Kanlı" anlamına gelen Cigerxwin ismini kullanarak ÅŸiirler yazdı. Daha sonraki yıllarda (1937) Xoybûn örgütü içinde yer aldı.
1946 yılında Qamışlo'ya geçen Cegerxwîn burada politik faaliyetlerine devam etti. Aynı yıl Civata Azadî û Yekîtiya Kurd (Özgürlük Meclisi ve Kürt BirliÄŸi) adlı siyasi yapılanmanın başına getirildi. 1948 yılında Suriye Komünist Partisine üye oldu.
1954 yılında Suriye Parlamentosu'na girebilmek için bu partiden mebus adaylığını ilan etti. Bu dönemde parti ile birlikte faaliyetler yürüterek 1957 yılına kadar Qamışlo'daki Cizîrê bölgesi içerisinde yer alan Cizîrê Ä°çin Barış Komitesi adlı kuruluÅŸun baÅŸkanlığını yaptı. Ardından 1957'de Suriye Komünist Partisi'nden ayrılarak daha önce kuruluÅŸunda yer aldığı Azadi (Özgürlük) örgütündeki kiÅŸilerle birlikte yeni kurulan Suriye Kürdistan Demokrat Partisi'ne katıldı. Burada merkez komitesi üyesi olarak politik faaliyetler sürdürdü.
1959 yılında Irak'a geçti. BaÄŸdat Üniversitesi'nde Kürtçe ders veren ilk öÄŸretmen oldu. Kürt dili için çalışmalar yaptı ve öÄŸrenci yetiÅŸtirdi. 1963 yılında siyasi faaliyetleri nedeniyle Åžam'da tutuklandı.
1969 yılında Güney Kürdistan'a geçerek Mela Mustafa Barzani liderliÄŸindeki mücadeleye destek verdi. 1973 yılında Suriye hükümetinde yer alan Baas Partisi'nin baskıları nedeniyle Lübnan'a geçti. Burada ÅŸiir derlemeleri olan Kîne Em?'i (Türkçe: Biz kimiz?) yayımladı.
1979 yılında Ä°sveç'in Stockholm kentine geçerek edebi çalışmalarını burada sürdürdü. Burada çeÅŸitli eserler yayımlamaya baÅŸlayan Cigerxwin 1984 yılında 81 yaşında Stockholm'de hayatını kaybetti. Cenazesi daha sonra Qamışlo'ya getirilerek defnedildi.
Edebi anlayışı
Cigerxwin, II. Dünya Savaşı'nden sonraki ÅŸiirlerinde Kürt iÅŸçi ve köylülerin yerel burjuvalara ve toprak aÄŸalarına karşı verdiÄŸi mücadeleyi iÅŸlemiÅŸtir. Åžiirleri genelde yoksulluÄŸu konu alır, dünya üzerindeki savaÅŸlara karşı barışı öneren eserlere sahiptir. Cigerxwin, savaÅŸların asıl galibinin zenginler olduÄŸunu vurgulayarak savaÅŸlara karşı tüm ezilenleri birleÅŸmeye çağırır. Cigerxwin'e göre bu birleÅŸme "tüm sömürücülere karşı" olduÄŸu kadar, kendi deyimiyle "cehennemi kalkan, cenneti kılıç gibi kullanan" aÄŸalar, beyler, mollalar ve ÅŸeyhlere karşı da olmalıdır.
Cigerxwin, özgürlük konusunda, sömürünün olmadığı bir özgürlüÄŸü anlatır. Onun için gerçek özgürlük; sınırların olmadığı, emeÄŸin ve emekçilerin yönettiÄŸi bir dünyadadır. Åžiirleri daha çok tanıdığı tarım emekçilerinin yaÅŸadıklarını yansıtır.
Cigerxwin'in üzerinde durduÄŸu önemli konulardan birisi de "vatan" ve "aÅŸk kavramlarıdır. AÅŸkının ön plana çıkması, Cegerxwîn'in Dîwan (Divan) olarak adlandırdığı ÅŸiir kitaplarının biçimsel diziliÅŸinde de görülür. Bazı ÅŸiir kitaplarında bölüm sayısı daha fazla olmakla birlikte, kitapların genelde "Vatanseverlik", "Sosyal Olaylar" ve "AÅŸk" bölümleri olmak üzere üç bölüm ÅŸeklinde biçimlenmiÅŸ olduÄŸu görülür. "AÅŸk" bölümü tüm kitaplarda son bölümde yer alır.
Hawar dergisi, Cigerxwin'in eserlerindeki edebi anlayışında önemli bir yer tutmuÅŸtur.
Eserleri
Şiir divanları:
Prîsk û Pêtî, 1945 Åžam
Sewra Azadî, 1954 Åžam
Kîme Ez? , 1973 Beyrut
Ronak, Roja Nû Yayınevi, 1980 Stockholm
Zend-Avista, Roja Nû Yayınevi, 1981 Stockholm
Åžefeq, Roja Nû Yayınevi, 1982 Stockholm
Hêvî, Roja Nû Yayınevi, 1983 Stockholm
AÅŸîtî, Avesta Yayınevi, 2003 Ä°stanbul
Salar û Mîdya, Avesta Yayınevi, 2003 Ä°stanbul
Åžerefnama Menzûm, Avesta Yayınevi, 2003 Ä°stanbul
Öykü:
ReÅŸoyê Darê, Lîs Yayınevi, 2008 Diyarbakır
Cim û Gulperî, Lîs Yayınevi, 2008 Diyarbakır
Dil ve kültür hakkındaki eserleri:
Destûra Zimanê kurdî (Kürt dil bilgisi), 1961 BaÄŸdat.
Ferheng (Sözlük, 1. Bölüm), 1962 BaÄŸdat.
Ferheng, (Sözlük, 2. Bölüm), 1962 BaÄŸdat.
Folklora Kurdî (Kürt Folkloru), Roja Nû Yayınevi, 1988 Stockholm.
Tarih ile ilgili eseri:
Tarîxa Kurdistan (Kürdistan tarihi) (bu eseri ölümünden sonra yayımlanmıştır), 3 ciltli, 1985-1987, Stockholm.
