Qazi Muhammed'in Şehadetinin Üzerinden 74 Yıl Geçti
Qazi Muhammed'in Åžehadetinin Üzerinden 74 Yıl Geçti
31 Mart 1947 Kürt Tarihi için bir dönüm noktasıydı. Kürtler açısından bu dönüm noktasını baÅŸlatan kiÅŸi Qazi Muhammed'i bu yazımızda sizlere tanıtacağız.
1900 yılında Mehabad'da doÄŸmuÅŸtur. Kendisini Qazî(Kadı) denilmesinin bir nedeni vardır. Kadı, kazaî ve adlî yetkisi olan yani bugünkü yargıç ve savcıların vazifelerine ve yetkilerine sahip olan ve dinî ve göreneksel kanunlara göre hüküm veren kimse demektir.
Qazi Mihemed , Mehabad'ın önde gelen ailelerinden biri olan Qazî Ali'nin oÄŸlu olarak doÄŸmuÅŸtur. ÇocukluÄŸunda Kutabhane denilen din okulunda okumuÅŸ ve babasından ve evde bulunan kitaplarından temel eÄŸitimini almıştır. Mehabad Vakıflar Dairesi MüdürlüÄŸünü yaptıktan sonra babasının yerine kadılığına atanmıştır.
Qazî Muhammed ve Mehabad Kürt Cumhuriyeti'nin Ä°lanı
Qazi Muhammed, 22 Ocak 1946 tarihinde Ä°ran Mehabad, Çarçıra meydanında, mahÅŸer günü gibi kalabalık bir ortamda Mehabad Kürt Cumhuriyetini ilan etmiÅŸtir. Bu olaydan tam 20 gün sonra, 11 Åžubat 1946 tarihinde Kürdistan Milli Meclisi(KMM) toplantısında hükümet ÅŸöyle teÅŸkil etmiÅŸti:
Qazî Muhammed: CumhurbaÅŸkanı
Hacı Baba: Başbakan
Mele Mustafa Barzani: Genelkurmay Başkanı
Seyfi Qazî: Kolluk Kuvvetleri Komutanlığına
Aynı Gün Kürdistan Millet Meclisi(KMM) Kürtçe dili devletin resmi dili olarak kabul etti, aynı zamanda "Ey Raqib" Kürdistan Marşı ve bayrağı seçildi, bayrağın ÅŸekli de böyle idi: üstte kırmızı, ortada beyaz, altta yeÅŸil, onların üstünde de yirmi bir köÅŸeli, sarı bir güneÅŸ vardı.
Bir süre sonra basın yayın örgütlenmesi yapıldı ve 10 Ocak 1946'da yayın hayatına baÅŸlamış olan Kurdistan Dergisinin yayına devamına ve Kurdistan adlı resmî bir gazetenin çıkarılmasına karar verildi. Kürdistan Milli Meclisi, aldığı kararlar ile eÄŸitim alanında iyileÅŸtirme kararı aldı ve genel ve zorunlu ilköÄŸretimi tesis eden yasalar çıkardı. Fakir ailelerin çocuklarına para yardımı, giyecek ve ders kitapları verildi. Kültürel çalışmaların önemini vurgulayan meclis, ilk olarak iki Kürt ÅŸairin, Hejar ile Hemen'in ÅŸiir kitaplarını devlet matbaasında bastırdı. Kısa bir süre içerisinde Kürt okulları kuruldu ve Kürtçe eÄŸitime baÅŸlandı. Hawar ve Hilale adıyla iki yeni dergi yayınlandı. 10 Mart'ta ise Sovyetlerin göndermiÅŸ olduÄŸu bir verici istasyonu ile Mehabad Radyosu yayın yapmaya baÅŸladı.
Åžah güçleri, 16 Aralık 1946'da Azerbaycan'ın baÅŸkenti Tebriz'i aldıktan bir gün sonra, Barzaniler'in ÅŸehirde bulunmadıklarına emin olduktan sonra, sonsuz bir gururla 17 Aralık 1946 da savunmasız Mehabad'a girdiler. Böylece kısa ve güzel bir rüya son bulmuÅŸ, Mehabad Kürd Cumhuriyeti sona ermiÅŸti.
Ä°ran Åžahı verdiÄŸi sözünde durmamış ve Qazi Muhammed, Savunma Bakanı Seyfi Qazi ve kardeÅŸi Sadri Qazi ile birlikte, cumhuriyetin ilan edildiÄŸi Çarçıra meydanında, 31 Mart 1947 tarihinde idam ettirdi.
Ä°ran ArÅŸivlerinden Saklanan Belge Açığa Çıkmış Qazi Muhammed'in Ä°damından Önce Halkına Yazığı Vasiyet Ortaya Çıkmıştır
Qazî Muhammed ve Halkına Vasiyeti
Allah'a, peygambere (Allah'ın selamı üstüne olsun) ve Allah'ın yanında olan her ÅŸeye inanın, iman edin, dini vecibeleri yerine getirmede güçlü olun.
Aranızdaki birlik ve uyumu koruyun, birbirinize kötülük yapmayın, özellikle sorumluluk ve hizmet alanında tamahkâr olmayın.
DüÅŸmanın sizi aldatmaması için, eÄŸitim seviyenizi yükseltin.
DüÅŸmana özellikle Aceme inanmayın. Çünkü Acem birkaç açıdan sizin düÅŸmanınızdır. Dininizin, ülkenizin, halkınızın düÅŸmanıdır. Tarih ispat etmiÅŸtir ki Kürtler aleyhine sürekli bahane aramıştır. En küçük suçlarda dahi Kürtleri öldürüyorlar, Kürtlere karşı her türlü suçu iÅŸlemekten geri kalmıyorlar.
Bu dünyada, birkaç günlük ve önemsiz bir bir yaÅŸam uÄŸruna kendinizi düÅŸmana satmayın, çünkü düÅŸman düÅŸmandır, düÅŸmana güvenilmez.
Birbirinize, siyasi, maddi, manevi ve namus alanlarında ihanet etmeyin. Çünkü hain, Allah'ın, insanların huzurunda suçludur, ihanet döner haini vurur.
EÄŸer sizden birisi, ihanet etmeden iÅŸini yapıyorsa, kendisine yardımcı olun, kıskançlık ve tamah için kendisine karşı durmayın, ya da Allah göstermesin onun hakkında yabancıların ajanı olmayın.
Bu vasiyetimde cami, hastane ve okullar hakkında yazdıklarımın yerine getirilmesini talep edin, bunlardan yararlanın.
DiÄŸer halklar gibi baskı ve zulümden kurtulmak için mücadele etmekten geri durmayın. Dünya malı önemli deÄŸildir. EÄŸer vatanınız varsa, özgür ve serbestseniz, o zaman her ÅŸeyiniz var demektir, malınız, mülkünüz, devletiniz, ülkeniz, saygınlığınız da olacaktır.
Allah'a olan can borcu dışında, kimseye borcum olduÄŸunu zannetmiyorum. Ama eÄŸer az ya da çok, borçlu olduÄŸum birisi çıkarsa, ben geriye çok mal-mülk bıraktım, gidip varislerimden borcunu istesin.
Birbirinizi tutmadığınız müddetçe baÅŸarılı olamazsınız. Birbirinize zulüm etmeyin. Çünkü Allah zalimleri çok erken yok eder. Zulüm ortadan kalkacak, bu Allah'ın sözüdür, Allah zalimden intikam alır.
Bu sözleri kulağınıza küpe edeceÄŸinizi umud ediyorum. Allah sizi düÅŸmanlarınız karşısında zafere ulaÅŸtırsın. Sadi'nin buyurduÄŸu gibi:
Amacımız nasihatti, yaptık. Sizi Allah'a havale ettik, gidiyoruz.
- Halkının ve vatanının hizmetçisi Qazî Mihemed
Qazi Muhammed'in Åžehadetinin Üzerinden 74 Yıl Geçti
31 Mart 1947 Kürt Tarihi için bir dönüm noktasıydı. Kürtler açısından bu dönüm noktasını baÅŸlatan kiÅŸi Qazi Muhammed'i bu yazımızda sizlere tanıtacağız.
1900 yılında Mehabad'da doÄŸmuÅŸtur. Kendisini Qazî(Kadı) denilmesinin bir nedeni vardır. Kadı, kazaî ve adlî yetkisi olan yani bugünkü yargıç ve savcıların vazifelerine ve yetkilerine sahip olan ve dinî ve göreneksel kanunlara göre hüküm veren kimse demektir.
Qazi Mihemed , Mehabad'ın önde gelen ailelerinden biri olan Qazî Ali'nin oÄŸlu olarak doÄŸmuÅŸtur. ÇocukluÄŸunda Kutabhane denilen din okulunda okumuÅŸ ve babasından ve evde bulunan kitaplarından temel eÄŸitimini almıştır. Mehabad Vakıflar Dairesi MüdürlüÄŸünü yaptıktan sonra babasının yerine kadılığına atanmıştır.
Qazî Muhammed ve Mehabad Kürt Cumhuriyeti'nin Ä°lanı
Qazi Muhammed, 22 Ocak 1946 tarihinde Ä°ran Mehabad, Çarçıra meydanında, mahÅŸer günü gibi kalabalık bir ortamda Mehabad Kürt Cumhuriyetini ilan etmiÅŸtir. Bu olaydan tam 20 gün sonra, 11 Åžubat 1946 tarihinde Kürdistan Milli Meclisi(KMM) toplantısında hükümet ÅŸöyle teÅŸkil etmiÅŸti:
Qazî Muhammed: CumhurbaÅŸkanı
Hacı Baba: Başbakan
Mele Mustafa Barzani: Genelkurmay Başkanı
Seyfi Qazî: Kolluk Kuvvetleri Komutanlığına
Aynı Gün Kürdistan Millet Meclisi(KMM) Kürtçe dili devletin resmi dili olarak kabul etti, aynı zamanda "Ey Raqib" Kürdistan Marşı ve bayrağı seçildi, bayrağın ÅŸekli de böyle idi: üstte kırmızı, ortada beyaz, altta yeÅŸil, onların üstünde de yirmi bir köÅŸeli, sarı bir güneÅŸ vardı.
Bir süre sonra basın yayın örgütlenmesi yapıldı ve 10 Ocak 1946'da yayın hayatına baÅŸlamış olan Kurdistan Dergisinin yayına devamına ve Kurdistan adlı resmî bir gazetenin çıkarılmasına karar verildi. Kürdistan Milli Meclisi, aldığı kararlar ile eÄŸitim alanında iyileÅŸtirme kararı aldı ve genel ve zorunlu ilköÄŸretimi tesis eden yasalar çıkardı. Fakir ailelerin çocuklarına para yardımı, giyecek ve ders kitapları verildi. Kültürel çalışmaların önemini vurgulayan meclis, ilk olarak iki Kürt ÅŸairin, Hejar ile Hemen'in ÅŸiir kitaplarını devlet matbaasında bastırdı. Kısa bir süre içerisinde Kürt okulları kuruldu ve Kürtçe eÄŸitime baÅŸlandı. Hawar ve Hilale adıyla iki yeni dergi yayınlandı. 10 Mart'ta ise Sovyetlerin göndermiÅŸ olduÄŸu bir verici istasyonu ile Mehabad Radyosu yayın yapmaya baÅŸladı.
Åžah güçleri, 16 Aralık 1946'da Azerbaycan'ın baÅŸkenti Tebriz'i aldıktan bir gün sonra, Barzaniler'in ÅŸehirde bulunmadıklarına emin olduktan sonra, sonsuz bir gururla 17 Aralık 1946 da savunmasız Mehabad'a girdiler. Böylece kısa ve güzel bir rüya son bulmuÅŸ, Mehabad Kürd Cumhuriyeti sona ermiÅŸti.
Ä°ran Åžahı verdiÄŸi sözünde durmamış ve Qazi Muhammed, Savunma Bakanı Seyfi Qazi ve kardeÅŸi Sadri Qazi ile birlikte, cumhuriyetin ilan edildiÄŸi Çarçıra meydanında, 31 Mart 1947 tarihinde idam ettirdi.
Ä°ran ArÅŸivlerinden Saklanan Belge Açığa Çıkmış Qazi Muhammed'in Ä°damından Önce Halkına Yazığı Vasiyet Ortaya Çıkmıştır
Qazî Muhammed ve Halkına Vasiyeti
- Allah'a, peygambere (Allah'ın selamı üstüne olsun) ve Allah'ın yanında olan her ÅŸeye inanın, iman edin, dini vecibeleri yerine getirmede güçlü olun.
-
Aranızdaki birlik ve uyumu koruyun, birbirinize kötülük yapmayın, özellikle sorumluluk ve hizmet alanında tamahkâr olmayın.
- DüÅŸmanın sizi aldatmaması için, eÄŸitim seviyenizi yükseltin.
- DüÅŸmana özellikle Aceme inanmayın. Çünkü Acem birkaç açıdan sizin düÅŸmanınızdır. Dininizin, ülkenizin, halkınızın düÅŸmanıdır. Tarih ispat etmiÅŸtir ki Kürtler aleyhine sürekli bahane aramıştır. En küçük suçlarda dahi Kürtleri öldürüyorlar, Kürtlere karşı her türlü suçu iÅŸlemekten geri kalmıyorlar.
- Bu dünyada, birkaç günlük ve önemsiz bir bir yaÅŸam uÄŸruna kendinizi düÅŸmana satmayın, çünkü düÅŸman düÅŸmandır, düÅŸmana güvenilmez.
-
Birbirinize, siyasi, maddi, manevi ve namus alanlarında ihanet etmeyin. Çünkü hain, Allah'ın, insanların huzurunda suçludur, ihanet döner haini vurur.
- EÄŸer sizden birisi, ihanet etmeden iÅŸini yapıyorsa, kendisine yardımcı olun, kıskançlık ve tamah için kendisine karşı durmayın, ya da Allah göstermesin onun hakkında yabancıların ajanı olmayın.
- Bu vasiyetimde cami, hastane ve okullar hakkında yazdıklarımın yerine getirilmesini talep edin, bunlardan yararlanın.
-
DiÄŸer halklar gibi baskı ve zulümden kurtulmak için mücadele etmekten geri durmayın. Dünya malı önemli deÄŸildir. EÄŸer vatanınız varsa, özgür ve serbestseniz, o zaman her ÅŸeyiniz var demektir, malınız, mülkünüz, devletiniz, ülkeniz, saygınlığınız da olacaktır.
-
Allah'a olan can borcu dışında, kimseye borcum olduÄŸunu zannetmiyorum. Ama eÄŸer az ya da çok, borçlu olduÄŸum birisi çıkarsa, ben geriye çok mal-mülk bıraktım, gidip varislerimden borcunu istesin.
Birbirinizi tutmadığınız müddetçe baÅŸarılı olamazsınız. Birbirinize zulüm etmeyin. Çünkü Allah zalimleri çok erken yok eder. Zulüm ortadan kalkacak, bu Allah'ın sözüdür, Allah zalimden intikam alır.
Bu sözleri kulağınıza küpe edeceÄŸinizi umud ediyorum. Allah sizi düÅŸmanlarınız karşısında zafere ulaÅŸtırsın. Sadi'nin buyurduÄŸu gibi:
Amacımız nasihatti, yaptık. Sizi Allah'a havale ettik, gidiyoruz.
- Halkının ve vatanının hizmetçisi Qazî Mihemed
