EĞİTİMİN AMACI, EĞİTİM ÜZERİNE, ÇAĞDAŞ EĞİTİM NASIL OLMALIDIR..

EĞİTİMİN AMACI, EĞİTİM ÜZERİNE, ÇAĞDAŞ EĞİTİM NASIL OLMALIDIR.. TAMER UYSALDAN HARİKA BİR YAZI DİZİSİ.. 

EĞİTİMİN AMACI NEDİR?

Eğitimde temel sorunlar çözümlenmedikçe eğitimin bileşenlerini aynı sorunlar bekliyor…

Eğitim bir öğretme-öğrenme sürecidir. Eğitimde temel sorunlar çözümlenmedikçe eğitimin yaşayan bileşenlerini aynı sorunlar bekliyordu...

Sizin değil çocuklarınız
Özlenen bir yaşamın oğulları, kızlarıdır onlar
Sizden geldiler, henüz sizinledirler;
Ama sizden ya da sizin değildirler
Sevginizi verebilirsiniz onlara,
Düşüncelerinizi değil

Bedenlerini barındırabilirsiniz ruhlarını değil.
Çünkü ruhları yarının evlerinde barınacak
O evler ki
Düşünüzde bile göremeyeceksiniz.
Onlar gibi olmaya çalışabilirsiniz
Onları kendiniz gibi yapmaya değil.

Böyle diyordu, Kahlil Gibran. Nedir eğitim, neyi amaçlar? Eğitimle ilgili söylenecek çok şey var. Eğitim deyince gençliğin yalnız bir bölümünün sorunları geliyor akla. Oysa gençlik içinde çeşitli gruplar var. Örneğin çalışan gençlik… Çocuklar; Çoğu okul-okuma çağına gelmiş çocuklar, yoksul ve çalışan çocuklar, emekçi çocuklar… Okuyan çocuklar; İlköğretim, ortaöğretimde okuyan çocuklar, liseliler ve üniversiteliler…

Gençliğin sorunları, eğitim sorunları ülkenin sorunlarından ayrı düşünülemez. Çünkü onlar geleceğidir toplumun. Ne diyor şiirde; “Özlenen bir yaşamın oğulları, kızlarıdır onlar.” Çünkü onlar yarınlarıdır toplumun ve bu yüzden önemlidir, gençlik…

Osmanlılar ve Selçuklular döneminde eğitim dine dayalıydı, yani medrese sistemiydi. Öğretmenler de dolayısıyla sadece din adamı ya da biraz matematik ya da mantık bilgisi olan din adamıydı. 16.Yy’dan itibaren batılı anlamda eğitim kurulları gelişince din eğitimi ve batılı eğitim kurulları şeklinde ikiye ayrılmıştı. Sıbyan mektebi denilen ilkokul düzeyindeki eğitim kurumları yanında medreseler yani üniversite düzeyinde verilen eğitime batılı usullerin girmesiyle askeri teknik ve ihtisas okullarıyla genel eğitim kuruluşları da katıldı.

Osmanlılar 17.Yy sonlarına kadar feodalitenin hâkim olduğu bir Avrupa ile karşı karşıya idi. Bu yüzden Avrupa’nın içlerine kadar genişlemesi ve askeri başarılar elde etmesi hiç zor olmamıştı. Ancak bu yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa’da yaşanan birtakım ekonomik ve politik olaylar Avrupa’nın gelişmesine neden olmuş buna karşılık başarısızlıkları sadece askeri temele dayayan Osmanlı gerileme içine girmiştir. 18.Yy’da Avrupa’da buhar makinesinin bulunuşu, sanayinin gelişmesini sağlamış, bununla rekabet edemeyen Osmanlı ekonomik düzeni dokuma sanayindeki üstünlüğünü de Avrupa’ya kaptırmıştır. Rönesans ve reform gibi hareketler, yeni coğrafi keşifler ve sonuçta ikinci Viyana kuşatması bu başarısızlığı Osmanlıya çevirdi. Tanzimat-ı Hayriye (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) gibi Osmanlı’nın batıya uyumu konusunda gösterdiği çabalar yeterli olmayacak, eğitime doğrudan katkısı olmayan bu gelişmelerle aksine zararlı da çıkılacaktır. Osmanlının içinde barınan farklı kültürlere eşitlik getireceği ifade edilen sözleşmelerle dünya görüşleri zıt hatta birbirlerine düşman kuşakların yetişmesi sonucunu doğacaktı.

İkinci Abdülhamit’in devlet yönetiminde olduğu 1876 yılındaki Kanuni Esasi’yle başlayan ve 1908’e kadar süren (birinci ve ikinci meşrutiyet arası) dönemde eğitim nicelikçe gelişme göstermiş ancak nitelikte tersi olmuştur. Teknik bakımdan batıya eğilen Abdülhamit siyasal ve sosyal gelişmelere sırtını dönmüştü. Bu dönemde eğitimden sorumlu siyasetçiler batıda bu alandaki gelişmelerden habersiz, burada yetişmemiş kimselerdi. Batıda okuyan tek kişi olan ve kısaca adı Münif Paşa olarak da bilinen Mehmet Tahir Münif Efendi ise bu dönemin hem çekingen hem tutucu biri olarak eğitim hareketlerinde büyük rol oynamıştı. Bu dönemde eğitimin modernleşmesini engelleyen en büyük nedenlerden birisi de kitap, gazete ve dergi gibi yayınlara gösterilen baskıydı. Sansür kurumunun gelişmesi bu dönemde olmuştur. Modern eğitim veren teknik okulların açılması için İngiltere, Fransa, Almanya hatta ABD gibi sömürgeci devletlere tavizler verilmiş, Osmanlının ileri gelenlerinin çocuklarının bu yabancı okullarda yetiştirildiği görülmüştür. Abdülhamit’in tek adam ve devletin en etkili kişisi oluşu gelişmelerin çok yönlü olmayışı sonucunu doğurmuştu.

İkinci Meşrutiyet’in 25 Temmuz 1908’deki ilanıyla birlikte eğitimde tartışma ve bocalama yıllarına girilir. Önceleri ikinci Abdülhamit’in baskılarından henüz kurtulmaya çalışan sosyal-siyasal hayat sonraları olumlu gelişmeler gösterince Osmanlı devletinde o zamana kadar görülmeyen esaslı bir fikir akımı meydana getirmişti. Böylece herkes imparatorluğun geçmiş ve geleceği hakkında düşünmeye, konuşmaya ve yazmaya başladı. İkinci Abdülhamit devrinde batıya gidenler geri döndüklerinde Fransa’da gördüklerinin Osmanlı’da tatbik edilmesini talep ediyorlardı. Eğitimden sorumlu bakanların sık sık değişmesi eğitimdeki gelişimi engellemiş yapılan savaşlarla ortaya çıkan sıkıntıyla güçlükler de buna eklenmişti. Mehmet Emin gibi kişiler Batılılığı savunurken Ziya Gökalp gibi zamanın bazı mütefekkirleri ise çekingen davranınca farklı görüşler etkili olmaya başlamıştır. Cumhuriyetin ilanına kadar süren bu dönemde üzerinde durulan eğitimle ilgili konuların başında, mahalli dil ile öğretim, harflerin değiştirilmesi, eğitim ve öğretimde uluslaşma, azınlık ve yabancı okullarının Türkleştirilmesi, kızların yüksel tahsile alınması, din derslerini çoğaltma arzuları ve Türk dilinin ıslahı teşebbüsleri vardı. Tanzimatla birlikte gerçekleşen değişimle, eğitim kuruluşlarının bir kısmı vakıf sistemi bir kısmı da Maarif Nezareti’ne bağlı olarak sürdürülmüştür. Devletin olanaklarının yetersiz oluşu eğitim kurumlarında gerileye yol açarken fakir halk çocukları için medreseler en uygun yerler olarak görülmeye devam etmiştir. Ulusal savunma, sağlık, tarım, güvenlik gibi temel hizmetlere dönük alanlarda eğitim kurumları birleştirilip devlete bağlanmamış, medreseler de şeriat makamlarının etkisiyle bütün yeniliklere karşı koymuştur. Bir yanda halktan kopuk mektepliler diğer yanda halka ait medreseler olmak üzere birbiriyle çatışan iki farklı kesim ortaya çıkar. Eğitim işe dönük değildir ve toplumla ilgisi yoktur. Yüksek öğrenim, devletin gereksinme duyduğu insan gücüyle bilim adamlarını yetiştiremiyordu. Yetenekli öğrencilerin yoksulluğu ve ortamları onların gelişimini engelliyordu. Modernleşme hareketinin temelleri atılmakla birlikte bazı çabalar bocalamaların ötesinde çözüm bekleyen sorunlar olarak Osmanlı’dan TC’ye devredilmiştir…

Günümüze doğru gelirsek…

Özellikle 28 Şubat 1997 tarihindeki MGK toplantısının hemen ardından gündeme taşınan bir konuydu, 8 yıllık zorunlu eğitim tartışması. Yeşil sermayenin güçlenip de siyasal islamın yükselişiyle birlikte özellikle, imam-hatiplerin orta kısmının kapatılmasına duyulan tepkiye bağlı olarak liselerinin de kapatılacağının sanılması 8 yıla karşı bu kesimlerde büyük bir tepki doğurmuştur.

Zorunlu eğitimdeki artış aslında bir sonun başlangıcıdır. Neyin? Oy ve iktidar uğruna yıllarca verilenlerin… Neyin? İnançları sömürerek halkı kandırma yanlışına düşmelerin…

Neden?

Hani irticanın sinyalleri geliyordu, hani laik cumhuriyet kavramına eğik çizgiler çekmek kimsenin kanacağı bir yalan değildi artık ya!

Demokrasi inançların değil, fikirlerin çarpışmasıydı çünkü…

Sonra sanki yeni bir tartışma konusuymuş gibi sürülmüştü önüne halkın 8 yıl. Eğitim üzerine birçok tantana kopartılmıştı. Ardından belki 30 yılın türban sorunu bugünün meselesi gibi sunulmaya çalışılmıştı. 8 yıl üzerine birçok aritmetik hesaplar yapılmıştı. Toplandı, çıkarıldı, çarpıldı, bölündü. Sonra dönüp dolaşıp yine aynı yere geldiler. 2 yıl artı 5 yıl artı 3 yıl artı 3 yıl artı 5 yıl artı 2 yıl gibi. Eklenen sadece beşin önüne iki yıl ana eğitim ardına da fazladan üç yıl orta ilköğretimden eklemekten ibaretti. Bunun için yani 5 yıla bir 5 yıl daha eklenmesi için koparılmıştı bütün yaygara.

8 yıl ve türban gibi konular tartışılırken eğitimin temel sorunlarına gençliğin saydığımız tüm kesimlerinin sorunlarına yine çözüm getirmekten uzak kalınmıştı. Eğitim içeriğiyle şekillendirmeci iken konuşulan konular açısından da aynı doğrultuda açmaza sürüklenmeye başladı. Soruna ideolojik değil gerçekçi çözümler getirilmesini isteyenler eğitimin bir sorunlar yumağı olduğunu ve çözümlenmesi gerekli birçok yönünün bulunduğunu söylediler. 5 yıllık eğitim uygulayan devletin artık kalmadığı, zorunlu eğitim süresinin dünyanın her tarafında anaokullarından başladığı, üstelik 8 yıllık eğitimle ilgili yasa TC tarafından çeyrek Yy önce kabul edilmişken bu tartışmayı aşmamız gerektiği ve önemli olan sürenin değil eğitimin kaliteli ve parasız olmasının ve nitelik tartışmasının yapılması gerektiği de vurgulanmıştı.

Eğitim bir öğretme-öğrenme sürecidir. Eğitim bilimciler eğitimi bireyin kendi yaşantısı yoluyla davranışları üzerinde istendik (hedeflediği) değişiklikleri yaratma süreci olarak tanımlar. Eğitimin tarafları başta öğreten ve öğrenendir. Yani öğretici (öğretmen), öğrenci…

Öte yandan Türkiye’de eğitim çağındaki nüfusun yapısal özellikleri göz önüne alındığında tablo hiç de iç açıcı değildir. Sayılar genel nüfusa göre ülkede her 5 kişiden birisinin okuma-yazma bilmediğini göstermekteydi. Okur yazar nüfusun önemli bir kısmı sadece 5 yıllık eğitimi bitirmiş kimselerden yani ilkokul mezunlarından oluşmaktaydı. Kadınlar arasında okur yazarlık oranı ise çok düşüktü. Eğitimde gözlenen iki temel sorun ezbercilik ve içe dönüklük, pratik alandan, sosyal yaşamdan kopukluk, toplumla bütünleşmemiş olmaktı.

İşte zaten imam-hatipler de kanundaki boşluktan değil de eğitimdeki zayıflıktan ortaya çıkmış kurumlar değil miydi? Ve bozuk eğitim sistemine alternatif arayışlar içinden orta çıkartılmamışlar mıydı?..

Yoksul bir ülkede yaşıyoruz. Yoksulluk ebeveynlerden çocuklara geçen bir miras gibidir. Çocuk işçiliğin nedeni de yoksulluktur. Ailesinin gelirine muhtaç olması nedeniyle çalıştırdığı çocuk 3-5 yıl sonra vasıfsız bir işçi olarak yeni bir yoksul ailenin ebeveynlerinden biri olmaya adaydı. 8 yıl sayesinde erken iş hayatına atılmak yok, hiç olmazsa 7-15 yaş grubu çocuklar iş yaşamından çekilecek deniyordu. Ama eğitimin parasız olduğu belirtilen ülkemizde artan kayıt ve karne paraları, harçlar, zorunlu tutulan bağışlar vs. unutulup ya da göz ardı edilerek… Bunlar temel eğitim de bile paralı eğitimin somut göstergeleri olarak görünüyor ve çözüm sunulmuyordu.

Eğitimde paralı bir kişiliksizleştirme düzeni hüküm sürüyor…

Ekonomik ve kültürel işlevi yanında fırsat eşitliği sağlaması gereken eğitim kurumları toplumun alt gelir gruplarını ise dışlıyordu. Oysa eğitim kurumlarının amacı sermayeye ucuz ve yedek işgücü ordusu yetiştirmek değil özellikle kol ve kafa emeği arasındaki derin uçurumu nitelikli işgücüyle dolduracak insanları yaratmak olmalıydı. Düzen yanlısı partilerin adeta devrim yaptık edasıyla lanse ettikleri değişiklik akademik ve bilimsel eğitime yönelik ciddi adımlar atılmadığı takdirde hiçbir işe yaramayacaktır.

Ancak 8 yıl, eskiye artı bir 3 yıl daha ilave etmekten başka hiçbir işe de yaramadı. Sonuçta okuyan 3 yıl daha fazla okuyabilecekti. Sonra!..

Ekonomisi sürekli krizde olan bir ülkenin doğal olarak eğitimi de krizde olacaktır. Okumayı sürdürebilenler bile parası olanlarla yarışa sürüldükleri bir ortamda ya ucuz işgücü ya da kalifiye işsiz olacaklardır. Sıradan üniversitelerin durumu ortadadır. Türkiye araştırma yoksulu bir ülke. Eğitim harcamaları geri bir ülkede ne, nerede ve kimden öğrenilecektir ki.

Dekanlar bile birbirleriyle anlaşamayıp YÖK denilen cenderenin altında sürekli ezilirken öğrenciler derdini kime ve nasıl anlatacaktır.

Üstelik 15 yaşında çocukların DGM’lerde yargılandığı bir ülkede…

Oysa demokrasi çözüm üretebilen, esnek düşünebilen insanlara ihtiyaç göstermiyor muydu? Yani aslında bu ülkede eğitimci de demokrasi istiyordu.

Sıkıştıkça başvurulan Batının çözümleriyse belliydi. Yoğun ders saatleri, boş zaman değerlendirme merkezleri, kültürel ve sportif etkinliklere katılım olanakları sağlayan sınırlı kurumlar, kurallar, yasalar vs…

Oysa ülkemizde millet mekteplerinden sonra “köy enstitüleri” ve “halk evleri” gibi topluma çok uyan ve eğitimi burjuvazinin tekelinden kurtaran bir açılım, önemli bir deneyim örneği de yaşanmışken… Önce çevreyle bütünleşmiş, gereksinimleri karşılayan, ileri aşamada bölgelere göre hazırlanan programlar, nihayet yüksek öğretime çağdaş, bilimsel ve teknik gelişmelerin hızına ayak uydurabilecek demokratik, parasız bir eğitim sistemi.

12 Eylül 1980 askeri darbesi, üzerinden geçen onca yılla ve kendiyle birlikte birçok demokratik unsuru da üniversite içinden uzaklaştırmıştı. Yüzlerce, binlerce öğretim üyesi, üniversite öğrencisi fişlendi, mahkemelerde yargılandı. Sırf ilerici ve demokrat oldukları öyle bir üniversite savundukları ve özlemleri için…

Eğitimde temel sorunlar çözümlenmedikçe eğitimin yaşayan bileşenlerini aynı sorunlar bekliyordu. Üniversite sorunları hala çözülememiş, sorunlar çığ gibi büyümüştü. Ayıklama yani, her yıl değişen üniversiteye seçme biçimi açıkta kalan binlerce gence yenilerinin eklenmesini de önleyemiyordu. Ve bugünkü eğitimdeki, kültürdeki yozlaşma, 12 Eylül’ün ürünü olan YÖK’ün en büyük eseri idi.

Üniversitelerle ilgili sorunlar 6 Kasım 1981’de, YÖK’ün kurulmasıyla yeni bir boyut kazanmıştı. YÖK, yani “Yüksek Öğretim Kurulu” kuruluşuyla birlikte çıkartılan bir sürü kanun ve yönetmelikle alabildiğine otoriter, müdahaleci, denetleyici bir yapıya dönüşmüştü. YÖK’ün kurulmasının altında yatan neden de buydu zaten. Siyasal iktidarların ısrarla Üniversitelerarası Kurul’un yani en yüksek üniversite organının üstünde bir yüksek öğretim kurulu kurmalarının altında yatan neden buydu. Üniversiteleri denetleme ve baskı altında tutma isteği.

Ancak geçen süreçle birlikte üniversite öğrencileri ve üniversite çalışanları tarafından bu baskıcı, dayatmacı kuruma karşı tepkiler oluşuyordu.

Seçimle yani demokratik bir şekilde göreve gelen üniversite çalışanları birtakım atamalarla görevlerinden uzaklaştırılmaya başlandı. YÖK’e bağlı üniversite elemanları bütün bilimsel kurumlarda olması gerektiği gibi görevini, bilimin evrensel yasaları ve gücü çerçevesinde yerine getirmesi gereken ve bu anlayış doğrultusunda üniversiteleri geliştirmek olan YÖK’ün bile kendi koyduğu ilkelerine karşı aykırı çalışmalar yaptığını öne sürmeye başlamışlardı. Tüm Öğretim Üyeleri Derneği (TÜMÖD) Eski Başkanı Prof. Dr. M. Tahir Hatipoğlu’nun deyişiyle üniversitelerdeki tarikatçı ve şeraitçi kadrolaşma, imam-hatip liselerinden bile daha tehlikeli boyutlara ulaşmıştı. Hatta gerici ve ırkçı kadroları Anadolu’ya yaygınlaştırmak için dönemin siyasal güçleri tarafından bir gecede kurulan üniversitelerin YÖK’ün kendi yaptığı araştırmasında da başarısız olduğu ortaya çıkmıştı…

YÖK’e karşı üniversiteli gençliğin en büyük silahıysa en başta öğrencilerin bu kurula karşı haklarını savunmak ve demokratik tepkilerini ortaya koymak için kurdukları örgütlü güç olan öğrenci dernekleriydi. Daha dernekler yasası tasarısı tartışılırken üniversite gençliği Anayasa’nın 33.maddesi çerçevesi içinde derneklerini kurmuşlardı bile.

Ancak tasarı YÖK tarafından getirilen 59.maddeyle büyük bir darbe almıştır. Öğrencilerin derneklere üye olmaları rektörlerin iznine bağlanırken bir anayasal hak gaspa uğratılmıştır. Tasarı arkasından bir bir kurulan öğrenci dernekleri adına kuruldukları üniversitelerin tüm öğrencilerini en doğal üyesi olarak kucaklıyor, “alınan kararlara büyük bir çoğunluk katılmalıdır” gibi saçma, haksız mantıkla ise darbe alıyordu.

Oysa öğrenci dernekleri oluşturulacak dernekler yasasıyla kazanacağı yasal kimlikle gençliğin katılımının temel araçlarından ve dayanağı ise anayasanın örgütlenme ile ilgili maddesinde var olan demokratik yığınsal örgütlerinden biri olacaktı.

Öğrenci dernekleri mesleki eğitimde yetersizlik, gördükleri eğitimden hoşnutsuzluk, gelecekle ilgili kaygı, ilgisizlik, sevgisizlik vs. yığınla soruna karşı üniversite gençliğinin özlem duyduğu üniversitelere kavuşmak, sınav ve yönetmeliklere, paralı eğitim sistemine, atılmalara, disiplin yönetmeliklerine hayır diyebilmek için kurdukları demokratik öz örgütlenmeleri olacaktı.

Öğrenci derneklerinin kapatılmasının ardından onların yerine oluşturulmaya çalışılan öğrenci temsilci kurulları kısaca ÖTK’ler ise, öğrenciler tarafından hem samimiyetten uzak hem de sorunların çözümlenmesine yakın bulunmadı. Güya ÖTK’lerin niteliğini öğrenci kitlelerinin gösterecekleri inisiyatif belirleyecekti. Ama nasıl?

YÖK’le ilgili siyasal iktidarın yeni düzenlemeleriyle birlikte ÖTK’lerde de seçimler apar topar yapılmaya başlanmış, öğrenci derneklerinin yerleri doldurulmaya çalışılmıştı.

ÖTK’lerin yapısından doğan ve daha başta ÖTK’lerden kaynaklanan sorunlar nedeniyle öğrenci kesimin bu kurulların çatısı altında örgütlenmeleri gerçekleşmedi. Geçmişte öğrenci dernekleri baskıcı ve yasakçı yönetimlerce ideolojik ve siyasi amaçla kurulmuş öğrenci örgütleri oldukları ileri sürülerek kapatılmışlardı. Gençliği potansiyel suç unsuru olarak da gören bu zihniyet ÖTK’lerde de benzer bir sürecin yaşanacağını varsayarak öğrenci derneklerinin üzerinde bazı kısıtlayıcı koşullar dayatmıştı. Örneğin, temsili sınırlayan üyelikle alakasız disiplin ve başarı gibi seçilebilme önkoşulu koymuştu. En önemlisi de derneklerin siyasal amaç taşımamasıyla ilgili bir zorunluğun öne sürülmesiydi. Aslında amaçlanan katılımın engellenmesi, üniversitelerde bir kişiliksizleştirme ve depolitizasyonun sürecinin devreye sokulmasıydı.

Bahane zaten hazırdı. 58.maddeyle geçmişte öğrenci derneklerini kamu yararına bir dernek statüsünde çalışmaya zorlayan koşulun katmerlisi tekrar uygulamadaydı. Oysa geçmiş örgütlenmelerinde öğrenci derneklerinin büyük bir rolü ve etkinliği vardı. Ve o zaman öğrenciler kendi hür iradeleriyle kendi yönetenlerini seçebiliyorlardı. ÖTK’lere ise daha başta dayatılan başarı ve disiplin başlığı altındaki önkoşulların örgütlülükle doğrudan bir alakası yoktu.

Örneğin, öğrenci derneği genel kurulunca dernek yönetimine seçilmiş bir üye politik eylemleri ve demokratik tepkileri nedeniyle bir yerde kovuşturmaya uğrarsa ÖTK’lerde ise bu sebepten dolayı yapılacak seçime değil aday, üye bile olamıyordu. Bunun örnekleri de geçmişte sıkça da yaşanmıştı. Aynı seçim ÖTK koşullarıyla yapılmış olsaydı genel kurulda seçme hakkı bile kullanılamayacaktı. Yani artık üniversitelere siyaset yapmak yasaktı. Önceki öğrenci dernekleri her bakımdan hem çok daha özgür hem çok daha demokratik ve katılımcı ortam sağlıyordu. Sadece YÖK ve ırkçı, gerici nitelikli dayatmalarla yeni kurulacak olan dernekler eğitim ve öğrenci sorunlarına tam anlamıyla eğilmelerini sağlayacak koşullara kapılarını kapatıyor hem üreticilik ve bilimsel yaratım ortamı ortadan kalkmış oluyordu. Önce fakülte ve y.okul bazında çözüm bulmak, sonra dernekleri tek bir çatı altında toplayarak sorunlara bütüncül çareler aramak ve federasyon ve üst organları oluşturarak çözümleri demokratik biçimde yetkili organlara sunmak da hayal oluyordu.

Daha sonraki ÖTK’lerin devreye girdiği öğrenci derneklerinin işleyişinde YÖK genelgesi uyarınca her fakülte ve y.okulda öğrenciler temsilcilerini tekrar seçebileceklerdi. Seçilen fakülte ve yüksekokul temsilcilerinden ÖTK oluşturulacak bu kurulun yine seçimle belirleyeceği üniversite öğrenci temsilcisi ise elçilik yaparak, öğrencilerle ilgili konularda üniversite senatosuyla, üniversite yönetim kurulunun toplantılarına katılıp sorunlarını iletebilecekti. Genelgeden sonra seçim takvimi işlemeye başladı. Her fakülte ve y.okul biriminde ayrı ayrı öğretim elemanlarından oluşan sandık kurulu gözetiminde sonuçlar “kapalı oy-açık tasnif” usulüyle belirlenerek sözde demokratik seçimin kuralları işlemeye başlamıştı…

Eğitim bileşenlerinin sorunları katlanarak büyüyor…

Günümüzde öğrencilerin ekonomik koşulları, yeterli ve dengeli beslenememe, barınma gibi yaşadığı temel sorunları yanında yönetimden kaynaklanan yığınla sorun var. Devlet kurumlarının patronlara peşkeş çekilmesi, hızla taşeronlaştırılma, toptan özelleştirme gibi uygulamalardan eğitim kurumları da nasibini almış bulunuyor. Katkı payları, haraçlar, pahalılaşan ders kitapları vs. bir sürü zorluk ve engel özellikle emekçi çocuklarının üniversite okuma olanağını elinden almakta, sistemin tüm olanaklarından yararlanan ve ülke coğrafyasının önemli bir bölümünü görmezden gelen belli bir zümrenin eğitimine talip bir eğitim anlayışı fırsat eşitliğini yok saymaktadır.

Bugün ise artık öğrencilerin temsil ile örgütlülüklerinin yeniden sorgulanması, geleneksel ilerici ve demokratik yapıların sağlanması gerekmekte. Bu görev ve sorumluluk başta gerçekten çağdaş ve demokratik bir yaşamın var olduğunu iddia edenlere düşüyor. Zira gençliğin yeniden ve bütün var gücüyle, enerjisiyle bu kurumları sahipleneceği ve örgütlülüklerini bu yönde göstereceği kesindir…

Üniversitelerde bir elin parmaklarını geçmeyen demokratik ve kurumsal birlikteliklerin dışındaki tele-vole beraberliklerinin hiçbir etkisi, yetkisi ve söz sahipliği olamaz. Öğrencilerin seçme ve seçilme hakkını her şeyden önce mücadele belirlemelidir.

Tamer UYSAL

DEMOKRATİK EĞİTİM ÜZERİNE…

Demokratik eğitimin sonucu demokratik bir toplumdur…

Rejimin, idarelerinin toplumun aydın ve ilerici kesimine bakışı ile ırkçı ve çağdışı tutumları nedeniyle salt sermaye sahiplerine eleman yetiştirir düzeye indirgemişti üniversiteleri. Yükseköğretim paralı hale getirilmiş, üniversiteler birer ticarethaneye dönüştürülmüş ve bilim yuvası olmaktan çıkarılmıştı... 


Zincirler kilitler sürgüler
tank tüfek ve ölüm
ve bomba ve korku ve zulüm
ve yeryüzünde ve gökyüzünde
bütün öldürüm silahları onlarındı
bizim kenetlenmiş kollarımız
ve kavgasını verdiğimiz kitaplarımız vardı

(Nevzat ÇELİK) 


Geçtiğimiz yıllarda toplumsal şiddet olaylarıyla ilgili olarak bir devlet görevlisinin açıklaması olmuştu. Günümüzde ilköğretim okullarına kadar inen şiddet olgusuyla ilgili olarak bu kişi “cinnet tohumları” diyor ve sebebini liberalleşmenin alt yapısının oluşturulmamış olmasında görüyordu. Bu saptırmada dikkati çekmiş olana yani aslında şiddetin ta kendisi olan kapitalizm ile şiddet ilişkisinin demokratik eğitim ve disiplin konusuyla bağlantısına bakmak gerekiyor. Zira Türkiye’de sorunlu alanlardan birisi olan eğitim, şiddete hem kaynaklık etmekte hem de mağduru oynamaktadır…

Cumhuriyetten önce eğitim din ağırlıklıydı. Toplumsal davranışlar üzerinde batıl inanışların da etkisi olurdu. Zira geçmişten bahsedildiğinde eğitimde disiplin sağlarken falaka ve değnek sıradan bir yöntem olarak akla gelmekteydi. Eti senin kemiği benim felsefesiyle sıbyan mekteplerine verilen çocukların dayak korkusuyla manasını anlayamadığı bazı sözler ezberlemeye çalışması kişiliklerinin bu dar kalıplar içinde geliştirilmesi demekti.

Bütün bunlar bugünkü eğitim sisteminin içinde bulunduğu olumsuz koşuların da uzantılarıydı. İlkel disiplin anlayışının hem ilköğretimde hem de özellikle liselerde farklı bir biçimde de olsa sürdüğü görülüyor. Öte yandan darbe anayasasının doğurduğu yüksek öğretim sisteminin disiplin anlayışı ile bu kurumu üstünde durmak gerekiyor.

6 Kasım 1981 yılında kısaca YÖK adıyla kurulan Yüksek Öğretim Kurulu tamamen 12 Eylül’ün ürünüdür ve baskıcı, yasakçı bir yapıydı. Cuntacıların çıkardığı bir yasayla önceki üniversite yönetim kurulları tasfiye edilip yeniden atanan yöneticilerden oluşturulmuş mekanizma ile askeri rejim istediği tipte bir düzen kurmayı amaçlamıştır. Özerklik kaldırılmış, birçok ilerici ve demokrat bilim adamı üniversitelerden uzaklaştırılmıştı. Dernekleri kapatılıyor, filmler ve kitaplar yakılıyor, gazete ile dergilerin yayınlanması yasaklanıyordu.

Rejimin, idarelerinin toplumun aydın ve ilerici kesimine bakışı ile ırkçı ve çağdışı tutumları nedeniyle salt sermaye sahiplerine eleman yetiştirir düzeye indirgemişti üniversiteleri. Yüksek öğretim paralı hale getirilmiş, üniversiteler birer ticarethaneye dönüştürülmüş ve bilim yuvası olmaktan çıkarılmıştı.

Oysa fırsat eşitliği eğitimin 3 temel işlevinden birisidir. Örneğin 1973 tarihli 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu da 4 ila 17. maddelerinde sayılan 14 temel eğitim ilkesi genellik ve eşitlik, kişi ve toplumun ihtiyaçları, demokratik, laik ve bilimsel eğitim gibi bir dizi ilkeye yer vermişti. Ancak eğitim pahalı bir hizmet haline getirilmiştir. Çocukların korunması ve eğitim hakkı uluslar arası sözleşmelerde yer almasına, Türkiye’nin de bu anlaşmalara imza koyarak çeşitli yasalarla desteklemesine rağmen eğitim alanındaki özelleştirmelerle sokak çocukları ve çalışan çocuk sorunu bir çelişki yumağı teşkil etmekte. Dar gelirli ve göçmen aileler için çocuklar geçim kapısıdır, işverenler için ise sadece ucuz işgücü…

Türkiye, hem okullaşma oranı düşük, hem kişi başına eğitim harcamaları oldukça geri ülkedir. Dünya Ticaret Örgütü’yle 1995 yılında yapılan GATS anlaşmasına göre bütün kamusal alanların özelleştirmeye açılması planlanmıştır. Hatırlanacağı gibi iktidarın 2005’te eğitim alanındaki özelleştirmelerin önünü tamamen açmak için düzenlediği “özel okullar yasa tasarısı” Cumhurbaşkanımız Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edilmiştir.

Siyasal iktidar her zaman üniversiteleri kontrol altına almak istemiştir. YÖK üyelerinin seçimleri konusunda RP ve DYP koalisyonu döneminde, TBMM Bütçe ve Plan Komisyonu’nda alınan kararla YÖK’te siyasal iktidar temsilcilerine üstünlük sağlayan değişiklik girişimi başta üniversite çalışanları olmak üzere özgür, bağımsız ve bilimsel eğitimden yana herkesin tepkisine yol açmıştı. 1980 sonrası YÖK, üyelerinin yarıdan çoğu siyasal iktidarca belirlenen bir kurul haline gelmiş ve bu kurul yüksek öğretim sistemiyle üniversiteler üzerinde hegemonya kurmasına olanak sağlamıştır. Bir kamusal ve sosyal hizmet alanı olan yüksek öğretimde gerekli nitelik ile düzeyde yatırım yapılmamasının sonucunda kaynak aktarmaması özel üniversitelere yol açmış ve üniversiteler metalaşmıştır. Yüksek öğretim gelir kaynakları dağılımındaki payına rağmen toplumun önemli kesimi yüksek öğrenim olanağından yoksun bırakılmaktadır. Halkın vergisiyle görevlerini sürdüren üniversiteler halka kapanmıştır…

Günümüzdeki tartışmaların ve olumsuzlukların temelinde geçmişteki birçok uygulamada karşılaşılan gerici disiplin anlayışı yatmaktadır. Sürecin bu açıdan değerlendirilmesinde yarar var. Şiddet olayları ya da yöneticinin ifadesiyle toplumdaki cinnet olayları açıklanırken bu süreçte yaşanan gelişmelerin hiç payı yok mu diye de sormak gerekiyor.

Tarihinde 3 kez tekrarlanan bir ülkede “darbe”lerin, toplumsal olay ve davranışlar üzerindeki etkisini göz ardı edebilir; baskılar, sürgünler, göz altıları, cezaevleri ve yaşanan gerçeklikte günümüzde artan şiddet olaylarının ana nedeni sayamaz mıyız?

Yöneticinin fikrini dile getirmiş olduğu günlerde devlet tam 17 tane daha cezaevi açmıştı. Bir okulun bir cezaevi kapattığına inanılan memleketimizde belki de devlet 17 okul açmayı becerememişti o sıra kim bilir? Yani 1997’lerde devletin eğitime bütçeden ayırdığı pay ulusal savunma ve kolluk güçlerine ayrılan payın sadece yüzde 6,2’sidir. Bir diğer ifadeyle devletin savunma hizmetine ayırdığı para eğitime ayırmış olduğunun tamı tamına 15 katıdır.

Çocukların alkol, fuhuş ve uyuşturucu batağına saplandığı, kitaplardan mahrum kalarak sokak yaşamına terk edildikleri, öğrencilerin dayakla yıldırıldığı, öğretmenlerin ise gaz bombaları ve copla cezalandırılmasına karşın başbakan tarafından öğretmen olmamakla itham edildiği zamanda eğitimin emekçilere yok sayıldığı bir ülkede üstüne üstlük medya körüklemesiyle şiddet 7’den 77’ye tüm kesimlerine yayılmıştı toplumun. Toplumdaki şiddetin kendi deyimiyle cinnet tohumlarının nedenini alt yapısı oluşmamış liberalizmle arayanlar bütçeden ayırdıkları payla bu manzaraları karşılaştırmalıdır. Çünkü eğitimle ilgili ortam ve sorunlar vurgulanmadan eğitimde demokrasi ve disiplin arasındaki ilişki açıklanamaz.

Eğitim ve iletişim bilgiyi bireye ulaştırmanın iki yolu. YÖK gibi kurumlarla aydınlar üstünde baskı oluşturmayı amaçlayan egemenler, basın-yayın gibi kurumlar vasıtasıyla da topluma istedikleri değerleri aşılıyor. Uluslar arası ilke, bildirge ve sözleşmeler hiçbir biçimde uygulanmıyor. Sınıfsal ayrımcılık ve paralı bir kişiliksizleştirme düzene hükmediyor…

Medyatik kirlenme ve şiddete özendiren yayınlardan etkilenme daha küçük yaşlarda başlıyor. Kişiliklerinin geliştiği psikolojik ve sosyal açıdan değişimlerin başladığı bu yaşlarda etkilenme daha çok oluyor. Bu dönem kazanılan alışkanlıklar kimlik çatışmalarının yaşanmaya başladığı ileriki yıllarda daha kalıcı davranışlara dönüşüyor. Tanık olacağı olaylarda takınacağı tavrı eğitimiyle bu yaşlarda kazanmış olduğu alışkanlıklar belirliyor. Eğitimde kolaycılığın bir yöntemi olarak başvurulan dayaksa öğrencinin kişiliğini bozuyor. Çocuğun kişiliğini zedeleyen şiddet gelecekte onların saldırgan bireyler olarak yetişmesine yol açıyor. Çağdaş, Özgürlükçü ve demokratik eğitim sisteminde ise dayağa asla yer yoktur…

Dil gelişim sürecinin bir dizi ki ağlama ile başlayıp uzun cümleler kurmaya kadar varan tanımlanabilir evrelerden geçtiğini düşünürsek, bebeğin öğrenmesinde çevreyi taklitle başlayan düşüncelerinin oluşumunda dilin oynadığı rolü görebiliriz. Dilin geliştirilmesi ise bireyin davranış kazanma ve sosyalleşme evriminin başında gelmektedir. Dilin öneminden bahsedildiğinde hemen Konfüçyüs’ün ünlü yaklaşımı akla gelir. Arthur Rimbault ve Victor Hugo’nun şairlerin değerini dildeki yaratıcılıklarına bağlayan görüşleri de dilin önemini vurgulayan örneklerdir. Eğitim bilimci Erik Erikson ile Menyuk’un bu konudaki görüşleri dikkat çekiyor. Menyuk’a göre gramer adı verilen söz dizimi ile semantik denen cümlelerin anlamının ilk yıllarda çocuklar tarafından iyi anlaşılamaması gelişimlerini etkilemektedir. Erikson, iki dilli azınlık grubundan çocuklar ve düşük sosyo-ekonomik sınıftan çocukların toplumsal uyum konusunda çeşitli sorunlarla karşı karşıya kaldığını belirtmektedir…

Şiddet medya sorumsuzluğuyla beraber ekonomik ve sosyal koşullar tarafından tetiklenen bir olgu olarak görünmektedir. Bir yanda yoksulluk ve gelir dağılımı adaletsizlikleri, toplumsal sınıflar arasındaki uçurumlar, farklı tüketim anlayışları, bir yanda bireylerin ihtiyaç ve beklentilerini yeterince karşılayamamak, kamusal hizmetlerin pahalılaşması, emek ve sermayenin var olan sistemdeki konumları gibi nedenler… Son 10 yılda sayısı ikiye katlanan özel dersaneler, özel-devlet okulları bölüntüsü, zorunlu eğitim kurumlarında bile alınan kayıt paraları ve katkı payları gibi uygulamalar ayyuka çıkan sosyal çelişkilerin birer göstergesidir. Sokakta yaşayan veya çalışan çocuklar üzerinde sınıfsal ayrımcılık ve yoksulluğun sonucu olarak çocukları sömürü ve istismara açık hale getirmektedir. Hepsini huzursuzluk kaynağı sayıp üzerinde durmak gerekir.

Disiplin kavramı günlük yaşamda düzen, intizam anlamında kullanılır. Bireylerin bir arada yaşamalarını sürdürmeyi sağlamak için konmuş hükümler, kurallar ve bunu gerçekleştirmek için alınmış önlemler anlamına geliyor disiplin. Eğitimde disiplin ise öğrenciye istenilen davranışları öğretmek, okulda davranışların aynı düzende yürütülmesini sağlamak olarak ifade ediliyor. Cezalandıran ya da ödüllendiren yaklaşımlar çerçevesinde; intikamcı, cezalandırıcı, korku yoluyla engelleyici ve önleyici disiplin yöntemleri kullanılıyor. Günümüzde iyileştirici disiplin kavramının geliştirilmiş şekli önleyici disiplin olarak kabul edilmekte. Okulla ve çevre ile ilgili uyumsuzlukların ortadan kaldırılması yapıcı disiplin anlayışıyla savunulur. İlkel toplumlar cezaya başvurur…

Bir ülkede demokratik ve özgürlükçü toplumdan söz edebilmek sosyal hedeflerin varlığına bağlıdır. K.Marks, Kapital’de kolektif üretimin merkezine eğitim konusunu yerleştirmiş ve toplumsal kalkınma yolunun “politeknik” eğitimden geçtiğini ifade etmiştir. Kapitalist üretim süreci ve işbölümüyle hayata, kendine ve emeğine yabancılaşan bireyi, bu çok yönlü eğitim kavramı teknik, fizyolojik ve zihinsel her açıdan geliştirilmesi gereken bir bütün olarak ele almaktadır.

İlköğretim sistemimizde önleyici/yapıcı disiplin anlayışından söz edilmesine rağmen sapmalar oldukça düşündürücüdür. Disiplin ve demokrasi kavramlarının bir arada ele alınıp yorumlanmayışı sorunun başka bir yönüdür. Bilgi ve teknoloji tamamen sermaye sınıfının denetimi altına sokulmuştur. İlk kez Louis Althusser’in sözünü ettiği ideolojik aygıtlarla (din, aile, kültür, hukuk, siyaset, medya); siyasal iktidar ve siyasal iktidara bağlı bürokrasiyle kurumsal olarak eğitim ve kültürde, küresel sermaye, küresel sermaye medyasının ilişkileriyle hayatın her alanında sadece stereotip insan yetiştirmek amaçlanmakta…

Bu durum genel olarak halkın iktidarını tanımlayan demokrasi sözcüğüyle çelişir. Çünkü batı demokrasisi sözde demokrasidir ve öz itibariyle çoğulcudur. Özgürlüğü burjuva sınıftan olanlara tanır. Emperyalistler sömürdüğü halkların burjuva sınıflarıyla işbirliği yaparak bağnaz ve ırkçı politikalarını destekler ve sadece kendi çıkarları için onlardan yararlanmak ister. Bu yüzden sosyo-ekonomik açıdan alt sınıfların haklarını kullanması zorlaşır, fırsat eşitliği ortadan kalkar, baskıcı ve zorba yönetimler toplumsal ilişkileri belirlemeye başlar ve dünyada emperyalist ülkelerin istediği bir düzen kurulmuş olur…

Demokratik eğitimin sonucu demokratik bir toplumdur…

İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özellik doğa karşısında ona üstünlük kazandıran aklıdır. Bilginin üretilmesini ise onun temel güdülerinden birisi; merak ve araştırma isteği sağlamıştır. Bütün insanlar düşüncenin bir ürünü olan bilgiyi üretme yeteneğine sahiptir. Bilgi insan aklının kapsayabileceği öğrenme, araştırma ya da gözlem yoluyla elde edilen olgu, gerçek ve ilkelerin tümüdür. İnsanın kendi yaşamını algılayıp anlamlandırmak ve yeniden üretmek için kullandığı önemli araçtır. İnsanlığın ortak üretiminin sonucu olarak insanın insan ve nesneyle ilişkisi ile ortaya çıkmaktadır. Aydınlanma düşünürlerinden Auguste Comte bilginin önemini “Savoir pour prevoir, prevoir pour pouvoir” (öngörmek için bilmek, iktidar için öngörmek) şeklinde ifade etmekteydi. Francis Bacon’un "bilmek egemen olmaktır" sözü insanın bilme gereksiniminin doğayı denetlemek isteğinden kaynaklandığını vurgulamaktadır…

Köleci, feodal ya da kapitalist bütün sınıflı toplumlarda üretim ilişkileri “egemenlik” kavramı üzerine kurulmuştu. Günümüzün egemen sınıfları sahip olduğu zenginlikler arasına bilgiyi de ilave etmiştir. Emperyalizm ise çok uluslu tekeller ile büyük sermaye sahiplerinin egemenliklerini ilan ettiği düzendir. Yaşadığımız bilgi çağı onu üreten ve elinde bulunduranlar tarafından yönetilmektedir.

Tamer UYSAL

“ÇAĞDAŞ EĞİTİM, ÇAĞDAŞ ÜNİVERSİTE”

Eğitim girdisi nitelikli emek olması gereken bir süreçtir…

Eğitim girdisi nitelikli emek olması gereken bir süreçtir. Çetesiz, şeriatsız ve darbesiz gelişen bir toplum, demokratik ve çağdaş hukuk devleti olmanın yolu bu süreci iyi değerlendirmekten geçer. Eğitimin asıl gayesi siyasal iktidarların çıkarlarına hizmet etmek değil halkın ihtiyaçlarına dönük olmaktır. Türkiye siyasal düşünce, din, dil, cinsiyetçilik gibi farklılardan doğan sorunlar karşısında ancak böyle bir eylemde bütünleşebilir...

1996 yılında Adana ve İstanbul’da bulunan iki okuldan birinde gelir düzeyi yüksek aile çocuklarının bulunduğu okulda yoksul aile çocukları bir sınıfta toplanıyor birinde de genelde emekçi çocuklarının okuduğu bir okulda zengin ailelerin çocukları bir sınıfta toplanarak onlara oldukça iyi eğitim koşulları sağlandığı bildiriliyordu. O günlerde “İşte Sınıf Ayrımı” manşetiyle gazetelerde yer alan bu manzara 2000’de Gaziantep’in Gazi’sinde sonra İstanbul’un Gazi’sinde Türkiye’nin iki ucundaki iki mahallesinde tekrarlanıyor.

Oysa eğitim İnsan Hakları Bildirgesi’nde (25.madde) temel insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Anayasa’nın 42. maddesi, Milli Eğitim Kanunu’nun 7 ve 8.maddeleri, 222 Sayılı İlköğretim Kanunu ile Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 28. maddesine göre TC yasalarıyla güvence altına alınmış olmasına rağmen karşılaşılan böyle uygulamalar çelişkidir…

İletişim olanaklarının arttığı günümüzde bilgi kaynakları gelişmiştir. Eğitim toplumsal bir etkinlik haline gelmiştir. Örgün eğitim kurumlarının dışına taşan eğitimle bilgi artık gazete, radyo-TV gibi yazılı, işitsel ve görsel kitle iletişim araçlarıyla da bireylere aktarılıyor. Basın-Yayın kuruluşlarının temel işlevlerinden birisi eğitimdir.

Peki, kitle iletişim araçları sahipleri yurttaşların bilgilere ulaşıp öngörülerde bulunmasını, kültür düzeylerini yükselterek toplumsallaşmasını sağlayan bilinçlendirici bir demokratik anlayışa sahip mi?

Paranın sosyal statüyü belirleyici bir etken olduğu kapitalist sistemde eğitim de metalaşır ve üst tabakaları oluşturan egemenler için bir ayrıcalık haline gelir. Bilgi halkın olmaktan çıkar ve sermayeye hizmet eder. Eğitim ve iletişim bir rekabet alanına dönüşür.

Bilgi insanların yaşamını kolaylaştıracağı yerde bilgi akışı emperyalist amaçlı büyük sermaye şirketlerinin denetimi altına girmiştir. Finlandiya Eski Devlet Başkanı Urho Kaleva Kekkonen buna “İletişim Emperyalizmi” adını vermişti. Kitle iletişim araçları metalaştırıldıkça yüz yüze ilişkilerin önemi azalmış, iletişim tek yönlü olmaya başlamıştır. 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde belirtilen “herkes düşünce özgürlüğüne sahiptir” ilkesine dayanarak 1970’lerde iletişim araçlarının özgürleştirilmesine dönük başlatılan çabalar sonuç vermedi. Kitle İletişim Araçları Deklarasyonu yayınlanarak dengeli ve eşitlikçi bir iletişim düzeni amaçlanıyordu. Ancak başta ABD şirketleri olmak üzere dünyanın çok uluslu (transnational) IT şirketleri (IBM, General Electric, ITT, RCA, GTE gibi) ile 1980’deki Reagan hükümeti BM evrensel enformasyon ilkeleri ve yeni iletişim düzenine ilişkin politikaları desteklemedi.

Günümüzde bilgi teknolojisinin alt yapısı değişmiştir. Önce Ruslar daha sonra ABD uydularla haberleşme teknolojisini uzay boşluğuna taşıdı. 1970’lerde video ve internet devreye girdi. İnternetin devreye girmesi kapitalizmin etki alanını genişletirken bilgi paylaşımını iletişim açısından vazgeçilmez hale getirmişti. Kitaplar elektronik ortamda basılmaya, yayınevleri e-kitap yarışmaları bile düzenlemeye başlamıştır.

İletişim teknolojilerindeki hızlı gelişme 1980’lerden sonra küreselleşme olgusunu ortaya çıkardı. Küreselleşme kavramı dünyanın ekonomik, politik ve kültürel anlamda küresel güç odaklarının hegemonyası altına alınması demekti.

Televizyon ve radyonun bulunuşu yaygın iletişim olanaklarını daha çok arttırmıştır. Giderek popüler hane gelen TV’ler kamuoyu oluşturmak ve eğitim gibi temel işlevler kazanmaya başlar. Yanına bir de teletekst ve viewdata gibi görüntülü sistemler eklenmiştir. İngiliz medya pazar araştırma firması NOP World'a göre Türk halkı haftalık TV izleme sıralamasında dünya dördüncüsüdür. Bireysel kullanım maksatlı aygıtlar pazara cazip tüketim nesneleri olarak sunulmaktadır. Bilgisayar, cep telefonu ile TV de bunlar arasındadır. 2006’da yapılan bir araştırma 2 milyarlık cep telefonu kullanıcısı bulunan dünyada Rusya, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin en çok satın alanlar listesinde önde sırada gittiğini göstermektedir. Türkiye ise listede 10. sırada yer almasıyla dikkat çekti.

1980’lerin başında walkmanla başlayan süreç bireyleri bireylerden ve toplumdan soyutlayıcı bencilleştiren bir eğilim yaratmıştır. Erdal Atabek’in Cumhuriyet gazetesi’ndeki yazısında (27 Mart 2000) belirttiği gibi sosyalleşme ile kolektif yaşam alışkanlıkları yerine geçen bu özellik teknolojik gelişmenin “e-gençliği”nin olumsuz yanını vurgulamaktadır. Erdal Atabek’in Cumhuriyet’teki (6 Şubat 2006) başka bir yazısındaki tespitleri oldukça düşündürücüdür. Prof. Dr. İbrahim Armağan’ın günümüzün değerler sistemine ilişkin bir araştırmasını paylaşan Atabek yazısında, 60-70’lerin gençliğinin “sevgi, özgürlük, eşitlik, eğitim” şeklindeki tercihlerinin yerini “para, ticaret, miras” gibi olgular aldığını ifade etmektedir.

TV ile PC başında geçen süreyle obezlik arasında bir ilişki olduğu, TV yayınlarının uykusuzluk, korku ve fiziksel hareket eksikliği gibi birtakım problemlere yol açtığı belirtilmektedir…

Kültür insanlığın ortak mirasıdır…

İnsanlık tarihi yazıyla başlıyor. İlk yazıyı günümüzden 5 bin yıl önce (İ.Ö. 2200) Sümerler kullanmıştı. Mezopotamya’da (Nippur) bulunan kil tabletleri üzerindeki yazılar, İ.Ö. 300’lerde İskenderiye’de bulunan papirüslerdeki yazılar parşömen ve kâğıdın kullanılmasıyla Çin’deki ilk el yazması kitap (MS. 1. Yy) insanlık tarihinin yazılı ilk belgeleridir.

Bilinen ilk kütüphaneler Mezopotamya, Mısır ve Yunanistan’da kurulmuştu. MÖ. 5.Yy’da 800 bin nüfuslu Roma’da tam 28 tane kütüphane vardı.

Avrupalılar kâğıdı ancak MS. 1000’de kullanmaya başlamıştı. 1440’da matbaanın icadı insanlık tarihinde yeni bir aşama oldu. Basım tekniğinin gelişmesi kitapların seri olarak basılmasını ve yaygınlaşmasını sağladı. Rönesans’la beraber Avrupa’da üniversiteler ve kütüphaneler de yaygınlaşmaya başlamıştı. Dünya’daki kitap üretiminin önemli bölümünü Avrupalılar gerçekleştirdi.

Kitap en önemli kültür aracıdır. Yayınlanan ve okunan kitap sayısı ülkeler arasındaki karşılaştırmalarda kalkınma ve sosyo-kültürel gelişmenin bir ölçütü olarak kabul edilmekte. UNESCO 1972 yılını “uluslar arası kitap yılı” ilan edip bir kitap yasası kabul etmiş. Buna göre okuma hakkı herkes için geçerli ve teşvik edilmesi gereken bir hak sayılmakta.

Türkiye’de kütüphane sayısı ve kitaba ilgi yetersiz…

Okuma alışkanlığı araştırma ve eğlence amaçlı eleştirel yaklaşarak düzenli olarak okumayı sürdürmek şeklinde tanımlanıyor. Türkiye’deki kitap okuma alışkanlığı dünya standardına uymuyor. İyi bir kitap okuru sayılmak için yılda minimum 10 ila 20 kitap okuyor olmak gerekiyormuş. Türkiye’de ise kitap halkın satın alma sıralamasında çok geridedir. “Ne Güzel Çocuklardık Biz” adlı romanın yazarı Metin Celal’in “okuyandan korkulan bir toplumdayız” demesindeki gibi okuma alışkanlığı köreltilen toplumda okuma alışkanlığının gelişmesini beklemek tabi hayalciliktir.

Binlerce yıl sayısız uygarlık yaşayan bu topraklarda hala eğitimle ilgili sorun varsa tarihe bakmak gerekir.

Matbaa Osmanlı Devleti’ne tam 200 yıl sonra girmiştir. Matbaanın gecikmesini lonca ya da halka dayamak yersizdir. 16.Yy’da dinde reform ve Rönesans yaşayan Avrupa’ya karşılık halifelik Osmanlı’ya geçmiş şeyhülislam devlet işlerinde etkin olmaya başlamıştır. 17.Yy’dan sonra felsefe, matematik, tıp gibi derslerin rafa kaldırıldığı medreselerde sadece şer’i ilimler öğretilmiştir. Tanzimat öncesi ilahiyat tedris edilen bir yer olarak görülen medreseler dini kurumlardan biri haline gelmiştir. Hukuk ve matematik ilahiyata bağlı tali alandır. Avrupa’larla boy ölçüşebilecek okullar ancak 2. Mahmut döneminde açılmaya başlanır.

Darülfünun 1933’te kurulan İstanbul Üniversitesi’nin temelidir. Bunlar farklı kuşaklar yetiştirmeye başlar…

Cumhuriyet kurucuları çağdaş ve bağımsız bir ulus-devlet yaratmak istedi. M. Kemal’in “ulusumuzun politik ve sosyal hayatında rehberimiz bilim ve fen olacaktır” sözlerinden anlaşılacağı gibi çağdaş uygarlık ve ulus egemenliğine dayalı devlet hedefleniyordu. 1928’de Latin harfleri kabul edilip 1929’da da Millet Mektepleri açıldı. Yeniliklerin topluma benimsetilmesinde görev öğretmenlere düştü. 1940’ta köy enstitülerinin kuruluş nedeni nüfusun yüzde 80’i sayısı 40 bini bulan köylerde yaşamasıdır. Okul ve öğretmen sayısı yetersizdi.

Ülkenin öz kaynaklarına yönelmişlerdi. Hedefe çabuk ulaşmak için 500’e yakın halkevi devreye sokuldu. 4 binden fazla halk odası açıldı. Halkevi sinema salonu, kütüphanesi ile adeta bir kültür merkezi idi.

Ancak başta DP olmak üzere siyasal iktidarlar temsil ettikleri egemen sınıfların ve kendi oy deposu saydıkları tutucu kesimlerin baskısıyla çıkarlarına uymayan köy enstitülerini ve halkevlerini kapatıp imam-hatip okulları açtı. Emperyalizm, uluslar arası savaşlar, iç göçlerle artan çeşitli sorunlar, din ve ulusal ideoloji, geleneksel ve modern yaşam çatışmaları derken zaten yola girmeyen eğitim sistemi yeniden alt üst oluşlar yaşamaya başladı.

1926’da yürürlüğe giren ilkokul programları, 1916’da öğretimin esasları belirlenmiş olan köhne tedrisat talimatnamesini yürürlükten kaldırmış 1929 tarihli ilk mektepler talimatnamesi ile Tevhid-i Tedrisat Yasası’na rağmen yıllardır süregelen Müslüman kimlik odaklı tartışmalar eğitim adına hiçbir yenilik getirmemiştir. 1961 Anayasasıyla üniversitelerdeki özerklik çabaları öğrenci olayları bahane edilerek 1980’de rafa kaldırılmıştır. Uygulamaya sokulan serbest pazar politikasıyla kamusal hizmet alanları tek tek özelleştirilmeye başlanmıştır. Özel Radyo-TV kuruluşları faaliyete girmiş, devlete ait telekomünikasyon kuruluşları sermayeye aktarılmıştır.

1980’lerde çocuk mahkemeleri kuran devlet Gaziantep’te baklava çalan çocukları 10 yıl hapisle yargılarken Malatya’daki çocuk yuvasında işkence gören çocuklarla ilgili sınıfsal gerçek öncekiler gibi görülememiştir. 2005’te binlerce öğretmenin görev yerini değiştiren AKP önemli mevkilere yandaş atamakta beis görmezken eğitim alanında çare “özel sektöre devretmek” olarak gösterilmiştir. İhsan Doğramacı’ya ise TBMM onur ödülü takdim edilmiştir...

TBMM’nin kurduğu araştırma komisyonu raporu tutanaklarında görülebilir; Türkiye’de yüksek öğretim çağındaki gençlik YÖK’ün kalkmasını, eğitimin parasız ve nitelikli hale gelmesini istiyor. Üniversite’nin sözlük anlamı evrensel bir bütünlük ifade eder. Üniversiteli gençlik evrensel normlarda bilimsel eğitim ile katılım istiyor.

Egemenler her zaman itaatkâr, sorgulamayan ve eleştirmeyen bireyler yetiştirmeyi amaçlar ve kendi koyduğu kurallarla devleti yönetmek ister. Oysa üniversitelerin yetkilerinden biri toplumsal olaylarda kamuoyu yaratmak ve halkı aydınlatmaktır. Üniversite sermaye otoritesi karşısında artık papaların ve kralların izniyle kurulan ortaçağ kurumları gibi değil ilk kez 13.Yy’da Paris’te üniversite öğretim üyelerinin dayanışmasıyla başlayan idari özerklik kararında olduğu gibi kendi kendini bilimin adaletiyle yönetmek ve tam özerklik istiyor.

YÖK’ün kurulmasıyla birlikte kışlaya dönüşen üniversitelerde bilimsel araştırmaların sayısında önemli düşüş yaşanmıştır. Tüm Öğretim Üyeleri Derneği (TÜMÖD) Eski Genel Sekreteri Prof. Dr. Tahir Hatipoğlu üniversitelere ilişkin o zaman bakın ne demektedir:

“12 Eylül kendi öğretim üyesini yetiştirmiştir. Bu tip, korkak, ürkek, sinik, yağcı değerleri taşıyor. Bunlar için özerklik ve özgürlük gereksiz. Parayı ve makamı seviyorlar. Profesörler rektörlerin ellerini öpmek için kuyruğa giriyor. Hocasını böyle gören asistan ne yapsın? O da iki büklüm olmayı öğreniyor. Bazı fakülteler Abdülhamit dönemini yaşıyorlar. Rektörler derebeyi, tek etkili adam. Böyle üniversite olur mu? Ben, bu tür çok sayıda insanı her gün görüyor ve utanıyorum”...

Eğitim girdisi nitelikli emek olması gereken bir süreçtir. Çetesiz, şeriatsız ve darbesiz gelişen bir toplum, demokratik ve çağdaş hukuk devleti olmanın yolu bu süreci iyi değerlendirmekten geçer. Eğitimin asıl gayesi siyasal iktidarların çıkarlarına hizmet etmek değil halkın ihtiyaçlarına dönük olmaktır. Türkiye siyasal düşünce, din, dil, cinsiyetçilik gibi farklılardan doğan sorunlar karşısında ancak böyle bir eylemde bütünleşebilir.

Türkiye’nin başta işsizlik olmak üzere temel sorunları eğitim kaynaklıdır. Günümüzde bir yanda 10 milyon çocuk yoksulluk sınırının altında yaşarken neredeyse her 2 kız çocuktan biri okutulmamakta, okullaşma oranı geri ülkelerden bile düşük kalmakta, öte yanda eğitime bütçeden ayrılan pay daha çok diyanet ve savunma gibi alanlara aktarılmaktadır. Her 4 kişiden sadece birinin bir üniversite programına yerleştiği ülkemizde gençlerin geleceği 2 saatlik bir sınavla belirlenmektedir. Oysa dünya’nın kalkınmış ülkelerinin çoğunda araştırma, geliştirme ve kişi başına düşen eğitim harcamaları hem yüksek hem de devlet tarafından karşılanmaktadır.

1992 yılında Başbakanlık “Çağdaş Eğitim, Çağdaş Üniversite” adlı kitapçıkta toplumun her geçen gün artarak yaygınlık kazanan eğitim yapma arzusunun birçok ülkede köklü değişim kanısı uyandırdığı belirtiliyor, asıl sorun olarak da değişen koşullara göre eğitim süreç ve yönteminin yeniden araştırılarak önlem alınması gerektiği ifade ediliyordu. O günlerdeki Cumhurbaşkanı Türkiye’deki önemli 2 sorundan biri olarak eğitimi gördüğünü açıklamıştı. Gerek lafta kalan bu söylemler gerekse 1979 tarihindeki Milli Eğitim Kanunu’nda yazılı hükümlerin uygulanmaması örneğinde olduğu gibi birçok siyasal ihmal ve müdahalelerle karman çorman olmuş Türk eğitim sistemi çeşitli sorunlarla bugünlere gelmiştir. Halkın gerçek eğitime özlemi ve açlığı şimdiye kadar çıkar ve oy hesaplarına dayalı popülist politikalara feda edilmiştir.

Halkın eğitim sorunu yüzeysel çareler ve söylemlerle değil ancak köklü ve kalıcı çabalarla çözümlenebilir...

-B i t t i-

TAMER UYSAL

TAMER UYSAL KİMDİR?

1965'de Bursa'da doğdu. İlk, orta, lise tahsilini Bursa'da yaptı.

Çocukluğu Demiryolu altındaki mahallelerde geçti. Çınar Lisesi'ni bitirdi. 1988 yılında Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu şimdiki adıyla İletişim Fakültesi'nden mezun oldu. Uludağ Üniversitesi'nde geçen memuriyet yılları içinde Nilüfer Ticaret Lisesi'nde öğretmen stajyerlik yaptı,genç beyinlerle tanıştı. Ancak yasalar öğretmenlik yapmasına engeller koydu.  Bursa Büyükşehir Belediyesi'nde Basın ve Halkla İlişkiler biriminde görev yaptı. Belediyedeki görevinden 2015'te baskılar ve siyasi uyuşmazlık gibi nedenlerden dolayı ayrılmak zorunda kaldı. Ayrıca Anadolu Üniversitesi İktisat Bölümü mezunudur. Türkiye çapında bazı dergilerde yayımlanmış, yazı ve şiirleriyle yayımlanmamış şiirleri vardır. Bursa'daki bazı yerel radyolarda (radyo mix, radyo press ...) 1995-2000 arası kültür-sanat ağırlıklı programlar yapan Uysal, Ticaret gazetesinde çeşitli konularda zaman zaman konuk yazar olarak yazılar kaleme aldı. 

Türkiye çapında yazı ve şiirleri; Aykırı Sanat, İmgelem, Yoğunluk, Amigra, Güney Kültür Sanat, Lacivert Sanat, Şehir Kültür Sanat, Öner Sanat, Olay vs. gibi basılı dergi ve gazetelerde yayımlandı. Bunun yanında birçok e-dergiye de metin vermekte.