Kürtler Ve Medler

Kürtler Ve Medler

Medler (Eski Kurdî: Med, Farsça: Māda-, Grekçe: Μῆδοι, İbranice: מָדַי Madai) günümüzdeki İran’ın Kuzeybatı ve günümüzdeki Azerbaycan’ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış halk. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişler. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser’in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda “Mada” adı ile kaydedilmişler.[4]

Yeni Babillilerle birleşerek Asur Krallığı’nı yıkan Medler, MÖ 6. yüzyılda Anadolu’dan Afganistan’a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuşlardır. MÖ 550 yılında, Büyük Kiros’un büyükbabası Med kralı Astiages’i yenmesi sonucunda Kiros, Ahameniş İmparatorluğu’nu henüz kraliyet iken Med İmparatorluğu’yla birleştirmiştir.[4]

MÖ 330 yılında Ahamenişleri yenerek Medya’yı zapteden Büyük İskender, bölgeyi Makedonyalı komutan Peyton’un yönettiği Güney ve eski Ahameniş komutanı Atropat’ın yönettiği Kuzey kesimlere bölmüştür. İskender’in ölümünden sonra, Güney Medya Selevkos İmparatorluğu’na birleştirilirken, Atropat Kuzey Medya’da bağımsız Atropatena devletinin temelini koymuştur.[4]

Medler altın çağına Büyük Kiros döneminde ulaşir, ilk birleşik Pers/Med İmparatorluğu’nun oluşmasına önayak olmuşlardır.  Ahameniş’in büyükbabası Med Şâhı Astyages’i öldürerek Pers İmparatorluğu’nu kurmasına dek devam etmiştir. Bu noktaya dek, bütün İrani halklar Mede veya Mada olarak adlandırılmıştır.

Bu durum îster îstemez tarîhsel bîr karmaşa yaratmiş ve Kürt olan Medler kimi kaynaklarda Pers olarak gösterilmiştir.

Med kralı Astiyag’ın yeğeni Kiros”un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran’da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra MÖ 550’li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.

Tarihçiler tarafından, Toros-Zagros dağ sistemi içinde ve Dicle’nin doğusunda yaşadıkları için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandırılmışlardır.

Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli Med aşiretler federasyonu, MÖ 625’lerde Asur İmparatorluğu’nu yıkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin federasyonu, yükselen Aryen Kürt-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığı için bir geçiş rolünü oynar.

Med imparatorluğu sınırları için de şu halklar yaşamıştır. Kürtler, Farslar,Gilaki, Beluciler, Mazandaranlar, Peştunlar, Tatiler, Osetler.

Herodot, eserinde altı adet Med aşiretinin isimlerini listeler: “Deiokes’in hükmü altında toplananlar yalnız Media ahalisiydi; Medler çeşitli boylardan oluşmuştu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar.” [5]

Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, ne bir çağdaş bilgiye, ne de Medya’nın kendisine ait bir yazıt veya anıta sahibiz. Herhangi bir tarihsel değeri bulunmayan, Ctesias’ın anlattığı bir hikâye dışında (dokuz kralın isminin bulunduğu, MÖ 880’lerde Diod’da korunan Nineveh’in yok edilmesi gerektiğini söyleyen Arbaces ile başlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafından kopyalandı; isimlerin bazılarının yerel geleneklerden türetildiği düşünülmekte).

13. yüzyılda yaşayan Ermeni tarihçi Heyton (Hethum) şöyle der: “Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et Medi, qui Cordins vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt.” (Sonunda Araplar Mısır’ın yönetimini kaybettiler; ve Medler; “ki onlara Kürtler deniliyordu.” Mısır’a egemen oldular.[7][8]

Josephus Medler ile ilişkilidir. (Tev. Madai) Japheth’in oğlu Madai Tevrat’ta bulunan bir kişiliktir. “Şimdi Grekler tarafından Media olarak anılan, Madeanlardan gelen Madai’den Japhet’in oğulları olan Javan ve Madai” Yahudiler’in Antik Tarihi, I:6.

Strabo, Ptolemeus, Herodot, Polybius, ve Pliny gibi öteki tarihçilere göre, Mantiane, Martiane, Matiane, Matiene gibi isimler Medya’nın Kuzey kısımlarını adlandırmak için kullanılmıştır.

İranlı elementlerin diğer kabileleri yöneten İranlı isimleri taşıyan prenslerin vesilesi ile yavaş yavaş nasıl egemen hale geldiğini rahatlıkla görebiliriz. Fakat Gelae, Tapuri, Cadusii, Amardi, Utii ve kuzey Medya ve Hazar kıyılarındaki diğer aşiretler İranlıların egemenliği altında değildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), Anariaci’yi bu aşiretler arasında saymışlardır; fakat “Aryan-olamayan” anlamına gelen onların ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aşireti ifade etmek için kullanılıyordu.

Medler, Mada’ halkı, (Grek formunda Μῆδοι, İyonik Μᾶδοι), ilk olarak MÖ 836’da görülür. İlk kayıtlar Asurlu fatih III. Şalmanezer’in “Amadai”‘de Zagros’a karşı olan savaşlarla bağlantılı olarak övüldüğüne rastlanmaktadır. Onun halefleri Medler’e karşı pek çok seferlerde bulunmuştur (Madai).

Bu erken dönemde, Medler başka bir bozkır aşireti ile birlikte anılmıştır: Baskın bir grup olan İskitler’le. Bunlar yerel idareciler altında birçok farklı kasaba ve bölgeye ayrışmıştı; Asurlar’ın yazıtlarındaki isimlerde, Zerdüşt’ün Zerdüştilik dinine inandıkları gözlemlenmektedir.

Kaynakça

1- ^ a b George Rawlinson, The Seven Great Monarchies, Media, pp. 158–160.Şablon:Full

2- ^ Assyrian texts speak of a Kashtariti as the leader of a conglomerate group of Medes

3- ^ a b c “Media” (İngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-08-27.

4- ^ Herodotos, Tarih, s.59, Med Boyları İş Bankası Kültür Yayınları, İSBN 978-975-458-721-0

5- ^ Herodotus, The Histories. 7.62.1. “The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes’ own account of themselves”

6- ^ Recueil docs.arm.,II, s.225, 343.

7- ^ Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayınları 2.baskı4.Eyyubiler 1.paragraf