Newroz’un Kürtler İçin Anlamı Nedir?
Newroz’un Kürtler Ä°çin Anlamı Nedir?
Pek çok ulus baharın geliÅŸini bayram olarak kutlar, Ancak Kürtler için Newroz apayrı bir anlam ihtiva eder. Kürtlerde Newroz, Kürt halkının demirci Kawa önderliÄŸinde Asurlu kral Dehak’ın zulmüne isyan ateÅŸini tutuÅŸturduÄŸu ve zaferle taçlandırdığı gündür. Kürtçe bir kelime olan Newroz, New: Yeni, Roz: gün, "Yenigün" anlamına gelir. Bahar yeniliktir. Hareketlilik ve canlılıktır kışın tembelliliÄŸin, monotonluÄŸunun ve donukluÄŸunun silkiniÅŸidir. Bahar mevsimi mücadele ve baÅŸkaldırı günleriyle doludur. Aradan asırlar geçmesine raÄŸmen, direniÅŸ özünü kaybetmeksizin her 21 Mart günü coÅŸkuyla Kürt ve Ä°ran halklarınca kutlanan Newroz, halkların özgürlüÄŸe olan özlemini ve inancını taşımaktadır.
Kürt tarihinde Newroz Bayramının çıkışı ve tarihi ÅŸöyle anlatılmaktadır. Kürt mitolojisindeki Kawa efsanesine göre, günümüzden 2507 yıl öncesinde Kürt Kral CemÅŸid’i yıkarak yerine geçen Dehak adında çok ama çok zalim olan Asurlu kralın yönetiminde yaÅŸayan Kürt halkından Kawa adında bir demircinin isyanı ve Dehak’ı öldürmesi anlatılmaktadır.
Newroz tarihinin çok eski yıllara dayandığını ve mitolojik bir kabukta, somut tarihi olayların saklı olduÄŸunu ve onu efsaneleÅŸtirdiÄŸini belirtiyor. Yazılı kanıtların çok az olduÄŸu dönemlerde Newroz'un tarihsel geliÅŸimini saÄŸlıklı bir ÅŸekilde yazmak tarihçileri zorlamıştır. Kürt tarihçileri, Kürtlerin en eski dini olan ZerdüÅŸt'ün Kitabı Zendavester'de, Firdevs'in Åžerefnamısinde Ömer Hayyam'ın Newroz namesinde ve Åžerefxan'ın Åžerefnamesinde ve günümüzde çeÅŸitli yazılı eserlerde Newroz deÄŸiÅŸik ÅŸekillerde iÅŸlenmiÅŸ, bugüne taşınmıştır.
Bir efsaneye göre de, M.Ö. 612 yılında Asur Ä°mparatorluÄŸu Mezopotamya halklarına, Kürtlerin ataları olan Medlere, Med ve Perslerden müteÅŸekkil Ä°ran'lıların atalarına, Kürtlerin deÄŸiÅŸik kolları olan Hurilere, Babillere, Elamlılara çok zulüm yapıyordu. Kürt Med Generali Keyasker (Kawa) tüm halkların da desteÄŸini alarak, (Kürt Sultan Selahaddin Eyübi gibi) Asur zulmüne ve zalim Dehak'a karşı ayaklanır.
21 Mart 612 yılında Asurluların baÅŸkenti Ninova'yı kuÅŸatır. (Ninova Irak Kürdistan Özerk Bölgesinin BaÅŸkenti Erbil’in yanında yer alan tarihi bir kenttir) Ve Zalim Kral Dehak'ı sarayıyla birlikte yakar. Keyasker'e eski Med ve Pers dilinde "lider, önder, komutan, Ozan" anlamına gelen ''Kawa'' denilir. Bu günden sonra, bütün Mezopotamya halkları özgür olur. Ve bugüne Kürtçe ''Newroz'' (yeni gün) derler. Kürtler Her 21 Mart günü zalim Dehak'ın sarayını yakan ateÅŸi yakıp Newroz'u bir bayram olarak kutlarlar.
Newroz, Mazlum halkaların zalim Dehak'a karşı Kürtlerin yanında yer alarak General Kawa önderliÄŸinde Dehak'ın hükümranlığına son veren zaferin bayramı ve mücadele günüdür. Son yıllarda bazılarının sahiplendiÄŸi gibi bir Türk ve orta Asya da yaÅŸayan halkların kutladığı bahar bayramından çok anlam ihtiva eder. Maalesef geçmiÅŸte yıllarca bu ülkede Newroz bayramı Kürtlere yasaklandı. Newroz kutlamalarında ölenlerin, yaralananların, hapse girenlerin sayısını bilen yok.
Dehak’ın zulmüne uÄŸrayan ve günümüze kadar var olabilen iki halktan olan Kürtlerin ve Farsların bayramı Newroz, özünde direniÅŸ ve baÅŸkaldırı gününün kutlanmasıdır. Newroz Kürtler ve Farslar için yumurta tokuÅŸturma sevinci deÄŸildir. Avrupa’dan, Asya’ya Bazı halklar baharın geliÅŸini kutlamaktadırlar. Ancak bunun adı Newroz bayramı deÄŸildir. Fakat Newroz'un baÅŸka halklarca da benimsenilip kutlanması ayrı bir güzelliktir elbet.
Yukarıda belirttiÄŸim gibi Newroz Kürtçedir ve anlamı "Yeni Gün"dür. Kürtler için Newroz yeniden doÄŸdukları bir günü ifade eder. Onların hayatında kapanan kötü bir dönemin ardından, direniÅŸle ortaya çıkarılan yepyeni ve özgürlük dolu bir gün baÅŸlamıştır.
Kürt mitolojisinde yer alan ve günümüzde de Kürtler ve Ä°ranlılar tarafından benimsenen Kawa efsanesine göre, Bir zamanlar Mezopotamya bölgesinde (Bugünkü Irak Kürdistan Özerk Bölgesi ve civarı) hüküm süren Dehaq adında çok zalim Asurlu bir kral varmış. Kısa zamanda etrafa saldığı dehÅŸetle adından söz ettirir Kral Dehaq, çünkü amansız bir hastalığa yakalanmıştır, her iki omuzunda yaralar peydahlanmıştır. Omzundaki yaralar kapandıkça tekrar acılmaya baÅŸlar. Korkunç acılar yaÅŸamaya devam eder Dehaq. Ülkedeki bütün hekimler çaÄŸrılır ama hiçbiri bu derde çare bulamaz, En sonunda hekimler çareyi söyler ve tek çaredir ki Kürdün gününü, geleceÄŸini belirleyecektir. Bu acıların dinmesi için, yaralara her gün iki gencin beyinleriyle tedavi edilmeleri gerekir.
Dehaq adamlarına emir verir, her gün 2 Kürt genci Saraya getirilir, baÅŸları kesilir ve beyinleri yaralara koyulur, zamanla binlerce gencin ölümü halk arasında büyük tepkilere neden olur, halk korku ve dehÅŸet içindedir. Sonraları Dehaq'in Sarayına Armail ve Karmail adlı iki kiÅŸi kralın sarayına mutfaÄŸa aÅŸçı olarak girmeyi baÅŸarırlar, bu duruma tahammül edemezler. Ve her gün getirilen 2 genci saklarlar ve onların yerine iki koyun beynini Dehaq'a sunarlar. Kendi yerlerine koyun kesilip kurtarılan Kürt gençleri ise daÄŸlara kaçarlar, bu durumun yıllarca sürdüÄŸü söylenilir.
Bir gün daha önce oÄŸlunu da Dehaq'a kurban veren Demirci Kawa, bu duruma isyan eder. OÄŸlunun ve halkının böyle katledilmesini kabullenemez. YiÄŸit, cesur ve iyi yürekli biri olan Kawa, halkını ve bunca senedir daÄŸlara sığınan gençleri örgütler, büyük bir ayaklanmanın başına geçer. Ülkede azınlıkta olan Farslarda Kürtlerle birlikte direniÅŸe destek vererek Dehak'ın komutasına girerler. Ve Beklenen gün gelir. Dehaq'in Sarayına gizlice giren Kawa onu balyozuyla öldürür. Onu öldürdüÄŸünü sarayın dışında bekleyen taraftarlarına haber vermek için önceden anlaÅŸtıkları gibi sarayın yüksek bir yerinde büyük bir ateÅŸ yakar ve bu ateÅŸi görenler Kawa taraftarları sarayı basarlar. Böylece sabah karşı Dehak'ın krallığını yıkarak sarayın en yüksek yerine çıkan Kawa halkın zulümden kurtuluÅŸunu sarı, kırmızı ve yeÅŸil renkteki demrici önlüÄŸünü sallayarak kutlar.
O gün Demirci Kawa'nın giydiÄŸi sarı, kırmızı ve yeÅŸil renkteki demirci önlüÄŸü özgürlüÄŸe kavuÅŸan halklar için bayrak gibi bir sembol olur. Sarı, kırmızı ve yeÅŸil renkler o günden bugüne Kürt halkının ulusal renkleri olarak benimsenmiÅŸtir.
Ä°ste o gün takvimler M.Ö. 21 Mart 612'yi göstermektedir. Artık Kürt Halkı için yeni bir dönem baÅŸlamıştır. Ve her yıl Kürtler 21 Mart'ta büyük ateÅŸler yakarak, özgürlüklerine kavuÅŸtukları bu günü kutlamışlardır ve bu gelenek günümüze kadar gelmiÅŸtir.
Kürt bilgesi yazar Musa Anter, “Bu efsane Kürtler tarafından kendilerini güçlü ve farklı hissetmeleri için bir hatırlatıcı güç olmaktadır ve yaktıkları ateÅŸte özgürlüklerinin simgesi haline gelmiÅŸtir” der.
Newroz efsanesi budur iÅŸte. Bu efsaneye dini inançlar veya deÄŸiÅŸik motifler katarak yaygınlaÅŸtıran halklar da vardır. Kürt halkının direniÅŸiyle meydana çıkan bu güzel bayramı benimseyip kutlayan tüm Halklarının Newroz Bayramı kutlu olsun!
Newroz Piroz Be…
20 Mart 2015
muratakkus11@hotmail.com
